پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

کرسی آزاد اندیشی با عنوان:« متفاوت بودن انسانها عدل یا ظلم ؟»  در مدرسه علمیه فاطمیه ریگان برگزار شد.

در این کرسی که با حضور سرکار خانم نجیبه معاذ اللهی استاد مدرسه و تعدادی از طلاب و اعضای کانون پژوهشی مدرسه برگزار  گردید، در ابتدا طلاب ارائه کننده به  طرح  شبهات ذیل در این زمینه پرداختند:  

·         برخی انسانها با استعداد ،برخی بدون استعداد هستند . برخی زیبا و برخی زشت هستند  برخی داری عیوبی مانند کوتاه قدی ، چاقی ،لاغری  ..... هستند .

·         علاوه بر این تفاوت های ذاتی برخی از انسانها از مواهب بیشتری برخوردارند برخی غنی ، برخی فقیر هستند در حالیکه همه انسانها باید مثل هم بوده و از موهبت های یکسانی برخوردار باشند ، این تفاوت­ها ظلم به برخی از انسانها و تبعیض نسبت به آنها است .

·         برخی از انسانها در سنین پایین از دنیا می­روند و برخی در سنین بالاتر؛ این تفاوت ظلم به این گروه از انسانها است .

·         برخی از انسانها دچار رنج و درد هستند مثلا انسانی به دنیا می­آید با نقص کوری ، فلج بودن ...برخی دیگر چنین رنج و سختی را ندارند ؛بنابراین گروهی دچار ظلم و بی عدالتی شده­اند .

از مجموع این تفاوتها می­توان نتیجه گرفت در این دنیا نسبت به برخی از افراد تبعیض و بی عدالتی شده و نسبت به آنها ظلم شده است . 

سپس طلاب منتقد در پاسخ به نظرات طلاب ارائه کننده اظهار داشتند: « واژه عدل در لغت در مقابل ظلم است  و معانی مختلفی دارد از جمله رعایت تساوی ، رعایت حقوق دیگران ، قرار گرفتن افراد و اشیا در جایگاه شایسته خود. طبق آیه 40 سوره نساء « إنَّ الله َ لا یَظلمُ مِثقالَ ذَرَّة :یقیناً خداوند به اندازه ذره­ای ستم نمی­کند .»  خداوند متعال طبق عدل الهی با هر موجودی چنان که شایسته است، رفتار  می کند و آن را در موضعی که در خور آن است، می نشاند و چیزی را که مستحق آن است به او عطا می­فرماید.

لذا با توجه به این چند مقدمه می­توان به این شبهات پاسخ داد:

·         جهان طبیعت نظام  و قوانین خاصی و ثابت و تغییر ناپذیری  دارد از جمله این قوانین اصل علییت است .نظام خلقت نظام علت و معلول است هر علت معین،معلول خاص خود را دارد.

·         قوانین حاکم بر جهان ،ذاتی جهان هستند نمی­تواند اینگونه باشد ،که جهان باشد اما این قوانین تغییر کنند؛ مثلا شکر شیرین نباشد یا آتش حرارت نداشته باشد . براین اساس و با توجه به قانون علیت، هنگامی که علتی به وجود می­آید ،معلول آن نیز به وجود خواهد آمد. اگر علت به وجود آمدن نوزاد کور محقق شود ، معلول متناسب با آن که همان تولد انسانی کور است محقق می­شود. بینا و نابینا بودن یک نوزاد لازمه مجموعه عللی است که در به وجود آمدن وی دست داشته است در این امور عواملی مختلفی همچون :زمان ، مکان ، حالت روانی ،وضعیت جسمانی ،غذا و... تاثیر دارد که هر کدام می تواند سهمی در تکوین چنین نوزادی ایفا کنند از سوی دیگر معنای عدالت این نیست که همه افراد بشر در یک سطح و شکل باشند مثلا همه زیبا یا همه زشت باشند در اینصورت زشتی و زیبایی معنایی نداشت و در جهان هیچ حرکتی به وجود نمی­آمد .

·         تبعیض یعنی در شرایط مساوی بین افراد که قابلیت دریافت یکسانی داشته باشند فرق گذاشته شود و بهره به یکی داده شود در حالیکه در  جهان هستی انسانها  متناسب با قابلیت ها و کمالات خود از فیض الهی برخوردار می­شوند.

·         مرگ به معنای نیستی و فنا نیست بلکه انسان با مرگ به جهان دیگری می­رود و جاودانه در آن خواهد بود

·         طبق آیات قران  خداوند متعال انسان را در سختی آفریده است درد و رنج گاهی به سبب اعمال خود انسان و کفاره گناهان اوست یا سبب رسیدن او به پاداش است چنانچه در روایت آمده خاری به پای مومنی نمی­رود مگر برای او پاداشی داشته باشد .

از مجموع این مطالب می­توان نتیجه گرفت متفاوت بودن انسانها عدل است 

 در پایان جلسه  استاد داور سرکار خانم معاذ اللهی به جمع بندی کرسی پرداخته و افزود :«کسی ظلم می­کند که نسبت به چیزی آگاهی کافی نداشته باشد یا محتاج به او باشد.  خداوند عالم است و غنی از اینرو به کسی ظلم نمی­کند .دنیا ،دنیای علت و معلول است هنگامی که علت چیزی تام می گردد معلول آن نیز به وجود می­آید هنگامی که علت کور بودن ،لال بودن به وجود می­آید انسان کور و لال پدید می­آید. تحقیقات علمی ثابت نموده برخی از علل به خاطر جهل والدین به وجود می­آیند.  فیض الهی تام است اگر انسانها متفاوت هستند عدالت خداوند زیر سوال نمی­رود زیرا خداوند متناسب با ،ظرفیت آنها به انها کمال و ظرفیت می­بخشد ولازمه تنوع در جهان همین متفاوت بودن است اگر انسانها مانند هم بودند زیبایی ،زشتی ...معنا نداشت . علاوه بر این  کسانی که از نعمت های بیشتری برخوردارند در برابر این نعمتها باید جوابگو بوده و در آخرت بیشتر مورد سوال قرار می­گیرند .از طرفی  خداوند متعال در آخرت جبران نقص و کمبود در این دنیا را می­نماید.

ایشان در ادامه اظهار داشت: درباره درد و رنج درد با توجه به دو مقدمه1-دنیا سراسر رنج و تزاحم است 2- خداوند خیر مطلق است،  می­توان نتیجه گرفت درد و رنج حکمت الهی است. در حدیث آمده درد و رنج برای انسان سبب ادب و برای انسان با ایمان سبب رشد است .درباره تفاوت در امکانات  و رزق و روزی، باید گفت این تفاوت بنا به مصلحت الهی است که چند  عامل را می­توان دراین مورد ذکر نمود 1- درد و رنج به سبب  اعمال خود انسان است و وسیله­ای برای بیداری اوست 2- گاهی سبب رشد و پاداش انسان می­شود 3– وسیله آزمایش انسان است؛ پیامبر گرامی اسلام فرمودند:« برای هر امتی سنتی است و سنت امت من آزمایش با مال است ».4- سنت استدراج است که خداوند به برخی از انسانها نعمت داده تا مدت معینی ؛ و پس از این مدت سبیی برای هلاکت این انسانها می­شود .درباره مرگ و نیستی این شبهه برای کسانی مطرح است که مرگ را سبب نیستی و نابودی می­دانند حال آنکه انسان با مرگ نابود نمی­شود .از مجموع این مطالب نتیجه گیری می­شود که متفاوت بودن انسانها عدل است .»