نشست علمی تفسیر سوره بقره در ادامه سیر مطالعاتی کتاب المیزان علامه طباطبایی
دومین نشست از سلسله نشستهای علمی «سیر مطالعاتی تفسیر المیزان» اثر علامه طباطبایی (ره)، صبح شنبه ۲۶ مهرماه در حوزه فاطمیه نجف آباد برگزار گردید. در این نشست، خانم حقیقی استاد حوزه و پژوهشگر علوم قرآنی، ضمن تبیین مباحث مقدماتی سوره مبارکه بقره، به بررسی دیدگاههای تفسیری علامه طباطبایی در آغاز این سوره پرداختند.
خانم حقیقی در ابتدای جلسه با اشاره به پایانیافتن تفسیر سوره حمد در جلسات گذشته، گفت:
«مطالعه تفسیر المیزان، فرصتی برای ورود به عمق معارف وحی است. علامه طباطبایی با نگاهی دقیق و نظاممند، ارتباط درونی آیات قرآن را تبیین کرده و در سوره بقره نیز از همان آغاز، با طرح حروف مقطعه، ما را به لایههای عمیقتری از معارف الهی هدایت میکند.»
ایشان در ادامه، به بررسی دیدگاههای مفسران در خصوص حروف مقطعه (الم) پرداختند و اظهار داشتند:
«علامه طباطبایی در المیزان، حروف مقطعه را رمزی میان خدا و پیامبر اکرم (ص) و از آیات متشابه قرآن میداند که حقیقت آن تنها بر اهل معرفت و راسخان در علم روشن میگردد. با این حال، مفسران متعددی از جمله طبرسی در مجمعالبیان و زمخشری در کشاف، وجوه مختلفی برای این حروف برشمردهاند؛ از جمله اینکه نشانه اسامی الهی، اختصارات اسماء یا اشاره به معجزهبودن قرآن با همین حروف عادی زبان عربی است.»
استاد حقیقی افزود:
«در قرآن کریم بیستونه سوره با حروف مقطعه آغاز میشود. نکته قابل توجه آن است که سورههایی با حروف مشابه، از لحاظ مضمون نیز قرابت معنایی دارند. به تعبیر علامه، این امر نشانهای از انسجام درونی و هندسهمند بودن ساختار وحی است.»
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به آیهی دوم سوره بقره «ذلک الکتاب لا ریب فیه هدی للمتقین»، گفت:
«علامه طباطبایی در تفسیر این آیه، بر این نکته تأکید دارد که قرآن نهتنها از هرگونه بطلان مصون است، بلکه هیچ شک و تردیدی در هدایتگری آن راه ندارد. قرآن، کتاب هدایت برای انسانِ در مسیر تقواست؛ تقوا نه یک صفت ساده، بلکه مقام و مرتبهای از ایمان است که تمام مراتب معرفتی را دربرمیگیرد.»
خانم حقیقی همچنین با دادن تکلیف به چندتا از طلاب برای جمع آوری روایاتی از امیرالمؤمنین(ع) درباره ویژگیهای متقین، به ارتباط میان معرفت قرآنی و سلوک اخلاقی اشاره کرد و اظهار داشت:
«شناخت صفات متقین در پرتو قرآن، مقدمهای است برای خودسازی و تقویت ایمان در مسیر انتظار موعود الهی.»
در پایان جلسه، استاد حقیقی ضمن مرور نکات مطرحشده از دیدگاه علامه طباطبایی و سایر مفسران، یادآور شد:
«تأمل در سیر مطالعاتی المیزان، تنها یک مطالعه تفسیری نیست؛ بلکه نوعی بازسازی نگاه توحیدی و تأمل در رابطه انسان با خالق خویش است. امید است در جلسات آینده، با دقت در آیات ابتدایی سوره بقره، گامهای عمیقتری در مسیر فهم نظام قرآنی برداشته شود.»
گفتنی است سلسله نشستهای علمی «سیر مطالعاتی تفسیر المیزان» هر هفته صبحهای شنبه با حضور اساتید و طلاب حوزه در مدرسه علمیه فاطمیه برگزار میشود.
