این پژوهش با هدف بررسی تطبیقی نقش امام غائب (عج) و ولایت فقیه در نظام تشریع اسلامی با تأکید بر تفاوتها و شباهتهای مبانی نظری، اختیارات، سازوکارها و شرایط تحقق آنها انجام شده است. مسئله اصلی تحقیق، تبیین جایگاه و نسبت این دو نهاد بنیادین در استمرار نظام تشریع در عصر غیبت است که در ادبیات فقهی و سیاسی شیعه کمتر بهصورت همزمان و تطبیقی مورد بررسی قرار گرفتهاند. اهمیت این موضوع از آن جهت است که نظریه ولایت فقیه به عنوان یکی از ارکان نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران، نیازمند تحلیل دقیق در سایه جایگاه امام غائب (عج) است تا ابهامات و شبهات موجود رفع شود و انسجام نظری و عملی نظام تشریع تدوام یابد.پیشینه تحقیق نشان میدهد که مطالعات گذشته عمدتاً به تحلیل منفرد هر یک از این نهادها محدود بوده و خلأ جدی در مطالعات تطبیقی مشاهده میشود. سؤال اصلی پژوهش عبارت است از: نقش امام غائب و ولایت فقیه در نظام تشریع با رویکرد تطبیقی چگونه تبیین میشود؟ فرضیات تحقیق بر این مبناست که ولایت فقیه نه جایگزین کامل امام معصوم است و نه صرفاً یک نهاد سیاسی، بلکه استمرار وظایف تشریعی و اجرایی امام غائب در عصر غیبت محسوب میشود.روش تحقیق توصیفی-تحلیلی با رویکرد تطبیقی و مبتنی بر منابع کتابخانهای، متون فقهی، کلامی و فلسفی است که تحلیل مفهومی و محتوایی آنها بهعمل آمده است. ساختار پژوهش شامل بررسی مبانی مشروعیت، اختیارات تشریعی، نقش مردم، شرایط تحقق و تأثیر غیبت بر تحول مفهوم ولایت فقیه در فصول جداگانه است.یافتههای مهم تحقیق نشان میدهد امام غائب بر مبنای نصب خاص الهی و عصمت دارای مشروعیت و اختیارات تشریعی گسترده است؛ در حالی که ولایت فقیه با نصب عام، فقاهت و عدالت مشروعیت یافته و دارای اختیارات محدودتر و مبتنی بر قانون اساسی است. نقش مردم در مشروعیت ولی فقیه بسیار اساسی است، در حالی که امام معصوم نیازی به مقبولیت ندارد. نوآوری اصلی پژوهش در ارائه چارچوب تطبیقی جامع است که فهم دقیقتر و متعادلتری از نسبت این دو نهاد در نظام تشریع فراهم میکند و خلأهای علمی پیشین را پوشش میدهد.
