پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

مباحث مربوط به صفات الهي همواره در ميان انديشمندان ومتكلمان اسلامي مورد توجه بوده است. دو رويكرد كلي تشبيهي و تنزيهي در زمينه صفات الهي مطرح شده است و متكلمان مسلمان با استفاده از مباني و سنجه هاي كلامي خود نظريات متفاوتي را ارائه نموده اند. در اين نوشتار پس از مروري كوتاه برآراء متكلمان اسلامي به تبيين معيارها و ضوابط نظريات مختلف پرداخته شده است. نظريات در ديدگاه تشبيهي در بعد معناشناسي به تشبيه، تشبيه بلاتاويل، تشبيه بلا كيف، تفويض و تاويل مطرح گرديده است و در ديدگاه تنزيهي نيز به تعطيل، تاويل، تفويض وبين حدين (روح معنا) متنهي شده است. با مقايسه نظريات بر مبناي صفات خبري پيرامون دو رويكرد تشبيهي و تنزيهي مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه اعتقاد به تجسيم خداوند در رويكرد تشبيهي به دليل پايبندي افراطي به ظواهر الفاظ و انكار مجاز در قرآن مورد پذيرش واقع شده است. در مقابل عدم اعتقاد به تجسيم خداوند در رويكرد تنزيهي با تكيه بر مسائل عقلي و بهرمندي از منهج مجاز و تاويل مورد پذيرش واقع شده است. برخي از تنزيهيان براي رفع اشكال و توجيه صفات خبري با پيروي از معصومين و با گرفتن اصل و روح معنا‌ي الفاظ و با حذف لوازم مادي به معناي نهايي كلام خداوند در آيات مربوط به صفات خبري رسيدند.