پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده وجوب امر به معروف و نهي از منكر كه از واجبات مسلم و قطعي دين اسلام هست منوط به شرايطي هست كه در صورت وجود آنها اين دو فريضه واجب مي‌شود. البته برخي شرايط، شرط وجوب هستند؛ يعني بدون آن امر به معروف و نهي از منكر واجب نمي‌شود. برخي ديگر هم شرط واجب هستند. باتوجه به بررسي هاي صورت گرفته در ادله فقهي در مورد شرط علم به معروف و منكر و اطلاق ادله در اين زمينه شرط علم، شرط واجب مي باشد و بر همگان واجب است به كسب علم و آگاهي براي شناخت معارف و منكرات بپردازند. در مورد شرط دوم «احتمال تاثير» ملاك است نه «ظن يا علم به تاثير» و به دليل اينكه مورد اجماع در شرط احتمال تاثير در كلام فقها متفاوت است نمي توان ادعاي اجماع را پذيرفت و از هيچ يك از روايات بررسي شده نمي توان اثبات كرد كه شرط وجوب است و امر به معروف از اين ناحيه واجب مطلق است اما آمر و ناهي زماني امر و نهي مي‌كند كه موثر باشد وگرنه لغو و بيهوده مي باشد و غرض تشريع امر به معروف و نهي از منكر تامين نمي شود. در مورد شرط سوم ادعاي اجماع شده كه اجماع آن مدركي بوده و قابل اعتماد نيست و مهمترين دليل براي آن به حكم عقل است البته مسئله در اين شرط اقسام گوناگون و نظر فقها در برخي اقسام اختلاف دارد كه كاملا تبيين شده و حكم هر كدام مشخص شده است. در مورد شرط فقدان ضرر روايات زيادي دال بر اثبات اين شرط وجود دارد كه روايات معارض آن به دليل ضعف سندي قابل اعتنا نيستند همچنين طبق حكم عقل فلسفه تشريع اين دو فريضه با وجود مفسده از بين خواهد رفت. در اين پژوهش با هدف شناخت مستندات قرآني و روايي مباني فقهي شرايط وجوب امر به معروف و نهي از منكر، تبيين اين فريضه الهي و توجه دادن افكار عمومي به اهميت آن، به روش توصيفي تحليلي و با مراجعه به منابع كتابخانه اي، به بررسي مباني فقهي شرايط وجوب امر به معروف و نهي از منكر در منابع فقهي شيعه پرداخته مي شود.