پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

در اين پژوهش دوره هاي ابتدايي شكل گيري اوليه ي متون و اصطلاحات اصول فقه شيعه در دوران متقدم شكل گيري، از منظر تاثير و تاثر آن از اصول فقه اهل سنت، بررسي خواهد شد. در سال هاي اوليه شكل گيري و تدوين متون اصول فقه در شيعه به دليل تقدم اهل سنت در جعل و وضع اصطلاحات و همچنين به دليل توانايي جامعه ي شيعه در برقراري ارتباط با جامعه ي عامه، زبان و اصطلاحات اصولي از اهل سنت تاثيراتي را به خود گرفتند. اين مسئله در راستاي ديگر ارتباطات علمي ميان گروه هاي مختلف جامعه ي اسلامي متقدم با يكديگر بود كه در اكثر موارد گروه هاي اقليت جمعيتي مانند اماميه، به سبب تقيه و ديگر اسباب، در مقام اصطلاحات و متون، متاثر از گروه هاي اكثريت بودند. اما با توجه به اينكه پيدايش و ساخت اصول فقه در ذهنيت اهل سنت اساسا با غرض و رويكرد متفاوتي نسبت به ذهنيت شيعه بود، اين تاثيرات در اصطلاحات و متون اوليه باعث به وجود آمدن چالش هايي در مباحث اصول فقه شد. اين پژوهش با رويكردي تاريخ محور از طريق واكاوي اين مسئله در متون اصلي قرون ابتدايي شكل گيري اصول در شيعه و اهل سنت، به مقايسه و پردازش تاثيرات صورت گرفته ميپردازد. براي نيل به اين مقصود، ابتدا مباحث در كتب متقدم اهل سنت بررسي شده و سپس با مقارنه ي نسخه ي شكل گرفته ي مباحث در كتب متقدم اصول فقه شيعه، تلاش ميشود تا تصويري اوليه از فرايند اين انتقال بين اصول اهل سنت و شيعه ارائه شود. برايند كلي اين پژوهش، وجود خصلتي دوگانه در اين فرايند را مرئي خواهد كرد؛ از سويي، شيعه در چارچوبهاي اصولي خود ايده ها و اهداف مشخص و متمايزي براساس جايگاه امام داشته است، و از سويي، در مقام تدوين اصطلاحات، وام گيري هايي از اهل سنت انجام شده است. در جمع ميان اين دو، اصوليان شيعه تلاش كرده اند تا اصطلاحات عمومي دانش اصول زمان خود را، براساس نيازها و معتقدات اماميه، به نسخه اي شيعي از اصول فقه برسانند. اين پژوهش، هم تصويري اجمالي از سطح موفقيت و كاستي ها در اين تلاش را نشان ميدهد، و هم پيشنهادهايي براي بازسازي و بازيابي و ارتقاي هويت شيعي در اصول فقه، مطرح ميسازد.