پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

نوشتار حاضر با عنوان عصري و حصري بودن زكات از منظر فريقين با هدف تبيين موارد عصري و حصري زكات از منظر فريقين با روش توصيفي نگاشته شده است. زكات از جمله مهم ترين واجبات اسلام و از فروع دين شمرده شده است. در منابع ديني در كنار نماز و جهاد قرار گرفته و آن را يكي از پنج ستون دين عنوان كرده كه براساس آن، مسلمانان بايد مقدار معيني از بعضي كالاهاي خود را براي مصرف در زندگي فقراء و ساير امور اجتماعي بپردازند. اين كالاها طبق نظر مشهور فقهاي اماميه و قليلي ازفقهاي اهل تسنن عبارتند از: نقدين (طلا و نقره )، انعام ثلاثه (گاو و گوسفند و شتر) و غلات اربعه (گندم، جو، كشمش و خرما) اما در مقابل نظريه ديگري مطرح شده و آن تعميم و توسعه اين موارد است كه بعضي از فقهاي گذشته و معاصر به آن معتقدند و با توجه به نظر اين دو گروه مسأله حصر و يا عدم حصر در متعلقات زكات به وجود مي آيد كه از مسائل مهم فقهاي عصر حاضر است.با بررسي آيات قرآن، روايات و همچنين بررسي هدف تشريع زكات و وظايف حاكم اسلامي، نظريه ي عدم حصر قوي تر به نظر مي رسد. اگر چه نظريه ي حصر زكات در بين اكثر فقهاي گذشته مشهور است و دلايلي بر اين نظر خود دارند، اما بعضي دلايل را نمي توان پذيرفت. نتايج بدست آمده نشان مي دهد: با توجه به راه حل هايي كه براي تعارض روايات حصر و عدم حصر ارائه مي شود، توسعه ي موارد زكات منطقي به نظر مي رسد. همچنين به نظر مي رسد زكات به عنوان يك فريضه ي واجب، وسيله ي متغيري در دست حاكم و رهبر جامعه ي اسلامي باشد كه متناسب با سطح رفاه و معيشت مردم، حق دارد جهت اصلاح امور مسلمانان بر موارد متعلق زكات بيفزايد يا از مواردي درگذرد، همانگونه كه در زمان رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) مواردي غير از موارد نُه گانه بوده، ولي رسول الله (صلي الله عليه و آله و سلم) با جمله ي «عفا عما سوي ذلك» آن امور را بخشيد.