پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده مسائل ارث در فقه و حقوق اسلامي جايگاه خاص و ويژه‌اي را دارد. اهميت اين موضوع در نصوص ديني نيز به صورت محسوس و واضح ديده مي‌شود. احكام ارث نيز مانند ديگر قوانين شرع از ادله‌هاي (كتاب، سنّت، عقل و اجماع) به دست مي‌آيد و در باب ارث و ميراث، فروعات زيادي از اين ادله‌ها به دست مي‌آيد. در فقه اسلامي از احكام‌هاي متعدد، قواعد كلي استخراج مي‌گردد كه از طريق تطبيق اين قاعده‌ها بر فروعات، حكم مسأله‌هاي نوظهور به دست مي‌آيد، به اين اصول كلي «قواعد فقه» گفته مي‌شود. در باب ارث نيز مانند ديگر ابواب فقه، احكام و مسائل جزئي‌تر در بطن و قالب قواعد كلي جاي مي‌گيرد. با استفاده از اين قواعد مي-توانيم احكام و مسائل جزئي‌تر را به راحتي به دست آوريم. در اين تحقيق در طي هفت فصل، هفت قاعده كلي و مهم باب ارث مورد توجه و بررسي قرار مي‌گيرد. در فصل اول به تبيين، اهميت تحقيق، اهداف تحقيق، پيشينه و سؤالات تحقيق و همچنين فرضيه تحقيق پرداخته مي-شود و مفاهيم اصلي توضيح داده مي‌شود و تعريف مي‌گردد و مواردي مانند موجبات ارث، شرايط ارث و اصطلاحات ديگر مورد بررسي قرار مي‌گيرد. در فصل دوم، به بررسي قاعده فقهي «لِلذكر مثل حظ الانثيين» پرداخته مي‌شود و مستندات قاعده و كاربرد قاعده بررسي مي‌گردد و ارث زن در جايگاه‌هاي مختلف مورد كنكاش قرار مي‌گيرد. در فصل سوم، به اين قاعده اشاره دارد كه هرگاه سه گروه مختلف از خويشاوندان وجود داشته باشند، خويشاوندان پدري (أبي) كه فقط از طرف پدر با متوفي مرتبط هستند از ارث محروم مي‌شوند. در فصل چهارم، اين مسأله مورد بررسي قرار مي‌گيرد كه ارث شخص بلا وارث طبق نظر تمام فقهاي شيعه به امام مي‌رسد. همينطور در بقيه فصل ها. در طي بررسي‌هاي انجام شده در نهايت مشخص مي‌گردد كه قواعد باب ارث اكثراً منصوص هستند و نظامي جامع را پيرامون مسائل ارث پي‌ريزي كرده است. قاعده‌هاي فقهيِ خاصِ باب ارث از مدارك معتبر كتاب و سنّت به علاوه اجماع فقهاي شيعه، بررسي و اثبات مي‌شود و مستندات هر قاعده به ترتيب اهميت ذكر مي‌گردد.