پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

در شرع مقدس اسلام، براي كسب منصب قضاوت شروطي ذكر شده است كه عادل بودن، يكي از آنهاست. شرطيت عدالت مختص مبحث قضاوت نيست، بلكه درمسائل ديگر فقهي ( مانند امام جماعت، شاهد) نيز مورد تأكيد واقع شده است. عدالت از جمله شرايط مهم قاضي از ديدگاه اسلام و مورد اتفاق كليه فقها مي باشد. اما در اين كه عدالت،صِرف حُسن ظاهر است يا اين كه عدالت مجرّد ترك معاصي است يا اينكه عدالت اجتناب از كبائر، حفظ از صغائر و محافظت بر مروّت است يا اين كه عدالت عدم انجام معاصي از روي ملكه است يا ملكه اي نفساني كه فرد رابه تقوي و مروّت وادارميكند، بين فقهاء اتفاق نظر وجود ندارد. برخي، عدالت را به حسن ظاهر تعريف كرده اند. اين قول را به جماعتي بلكه اكثر قدماء نسبت داده اند. برخي ديگر در تعريف عدالت، از مصاديق حسن ظاهر استفاده كرده اند و عدالت را به اسلام و عدم فسق تعريف كرده اند. گروهي ديگر معتقدند كه عدالت عبارت است از مجرّد ترك معاصي يا خصوص ترك گناهان كبيره. گروهي ديگر، معتقدند كه عدالت عبارت است از اجتناب از كبائر، حفظ از صغائر و محافظت بر مروّت. مشهور فقهاي اماميه من جمله مرحوم صاحب جواهر، مرحوم خويي و حضرت امام خميني رحمة الله عليهم، عدالت را ملكه اي نفساني مي دانند كه فرد را بر تقوي وادار مي كند. صاحب جواهر مي فرمايد مسلمان بودن، عدم ظهور فسق و نيز حسن ظاهر طرق احراز عدالت هستند نه اينكه نفس عدالت باشند. حضرت امام خميني عدم ارتكاب كبائر و نيز عدم اصرار بر صغائر را از جمله صفات فرد عادل مي داند، لكن آن را ناشي از حالت نفسانيه يا ملكه اي مي داند كه در فرد راسخ شده و مانع و رادع است از اينكه فرد دچار معصيت شود. كليد واژگان: شرطيت، حكم، عدالت، فقه، قضاء