پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

توكل مصدر باب تفعل و به معناي اعتماد و واگذاردن كار خويش به ديگري است و در كاربرد مصطلح آن، به معناي اعتماد و تكيه‌كردن برخداوند متعال است؛ به گونه‌اي كه فرد متوكل، با توجه به باوري كه به قدرت، حكمت، رأفت و شفقت خداوند دارد، در تمامي حالات، حضور خداوند را در نظر داشته و از او ياري مي‌طلبد و ضمن تلاش و رجوع به اسباب مادي و غيرمادي، اراده و خواست خداوند را بر آن‌ها غالب دانسته، به فعل و حكم او رضايت داده و وثوق و اعتماد قطعي به حسن تدبير او دارد. نوشتار حاضر، با روش توصيفي، به تبيين اقسام توكل و صفات متوكلين، عوامل و راهكارهاي اتصاف به توكل، موانع، آثار دنيوي و اخروي آن، در راستاي بررسي نظام توكل در تفسير الميزان پرداخته است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد ايمان، تقوا و اعتقاد به صفات خداوند همچون خالقيت، ربوبيت، ولايت، حاكميت، رازقيت و رحمت، هريك باعث ايجاد و تقويت توكل در انسان مؤمن مي‌گردد. فردي كه به درجاتي از توكل مي‌رسد از آرامش قلبي، صبر و استقامت، شجاعت و قاطعيت در تصميم‌گيري، برخوردار مي‌شود و به تناسب، درجاتي از كفايت و امدادهاي الهي را درك مي‌كند و به بركت آن در آخرت از مواهب، رضايت و نعمات الهي بهره‌مند خواهد بود. تمامي صفات حميده‌اي كه بر متوكلين وارد شده‌است، زماني تجلي خواهد‌كرد كه از موانع توكل غفلت نشود. گناهان و تمام رذائل اخلاقي، اصلي ترين موانع توكل هستند و زدوده شدن آنها از چهره انسان باب‌هاي معنويت را گشوده و مسير توكل را هموار مي‌نمايد. زيباترين و گواراترين اثر توكل، آرامش در دنيا، روضه و رضوان الهي در آخرت است. اين حالت را مي توان به خوبي در حالات انسان‌هاي ناب متعالي و متوكل اصيل به هنگام عروج آسماني شان به‌خوبي مشاهده كرد: « ارْجِعِي إِلَيٰ رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً ».