پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

در دين مبين اسلام مسلمانان از فرقه‌هاي مختلف با احكام متفاوت در كنار هم زندگي مي‌كنند براي اينكه روابط مسلمانان در جامعه اسلامي به چالش كشيده نشود ضوابط و مقرراتي وضع شده تا نظام زندگي آن‌ها را قوام دهد. از مهم‌ترين آن ها پايبند بودن به پيمان‌هايي است كه بين آن‌ها منعقد مي گردد . در اين صورت مسلمانان مي‌توانند به صورت مسالمت‌آميز و در كنار هم براي رسيدن به اهداف خود در زندگي تلاش و آن را دوام دهند به اين ضوابط و مقررات عمل شود و گرنه روابط بين آنها متزلزل و هدف از تشكيل جامعه اسلامي محقق نخواهد شد. اين عهد و پيمان‌ها به صورت‌هاي مختلف بين مسلمانان منعقد مي‌شود كه يكي از مهم‌ترين آن‌ها« عقد» و در مرتبه دوم« شرط» مي‌باشد. فقها در كتب فقهي شروطي را براي صحت شرط قرار داده‌اند؛ از جمله اينكه: شرط مقدور باشد، في نفسه جايز باشد... شرط ضمن عقد به تعهدي گفته مي‌شود كه در ضمن عقد گذاشته مي‌شود به نحوي كه يكي از متقاعدين انجام كار يا وصف خاصي را از طرف مقابل مي‌خواهد و او مي‌پذيرد.بر اين اساس شروط صحيح ضمن عقد در نزد اماميه بر سه قسم است كه عبارتند از: شرط صفت، شرط نتيجه و شرط فعلي كه شرايط صحت شرط را دارا باشند، و در نزد فقهاي اهل سنت به 5 قسم تقسيم مي‌شوند1- شرط صفت 2- شرط مقتضاي عقد3- شرط چيزي كه به سود متعاملين يا يكي از آنها باشد4- شرط چيزي كه أثر عقد را تاكيد كند.5- شرط چيزي كه با مقتضاي عقد منافات نداشته باشد. در مقابل شروط صحيح شروط فاسد و باطل بودند، و تنها مذهبي كه بين شروط باطل و فاسد فرق مي‌گذارد، مذهب حنفي است.از منظر اماميه شروط فاسد به دو دسته تقسيم مي‌شوند: 1- شروطي كه مفسد عقد نيستند.2- شروطي كه مفسد عقد هستند. زيرا سبب اخلال در اركان عقد هستند و به عقد سرايت مي‌كنند. از منظر فقهاي اهل سنت اگر شرطي شرايط پنجگانه شرط صحيح را نداشته باشد فاسد است و فقهاي حنفي اهل سنت براي شرط باطل مرتبه‌اي بين شرط صحيح و فاسد معتقدند. درباره صحت يا عدم صحت، الزام آور بودن يا نبودن شروط ضمن عقد در نزد مذاهب اسلامي اختلاف ديدگاه هايي وجود دارد. در اين رساله سعي بر اين است اين شباهت‌ها و تفاوت‌ها مورد بررسي و آثاري كه اين شروط بر عقد به جاي مي‌گذارد در فقه اماميه واهل سنت مورد بررسي واقع شود.