پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

در علم اصول وقتي حجيت ظواهر گفته مي شود مقصود صحت استناد به ظواهر كتاب و سنّت در استنباط حكم شرعي است . در واقع مراد از حجيت ظواهر، صحت تمسك به ظواهر قرآن و سنت براي دست يابي به حكم شرع ميباشد كه لازمه آن، منجّزيت و معذّريت است؛ به اين معنا كه اگر مكلفي به حكم به دست آمده از ظاهر قرآن يا روايتي عمل كند، در صورتي كه عمل او مطابق واقع باشد، واقع در حق او منجّز است و در غير اين صورت، عمل به ظاهر براي او عذر ميآورد. بسياري از اخباريان، مطلقاً منكر حجّيت همه آيات اند و استدلال به قرآن را مشروط به در دست داشتن تأييدي از سوي اهل بيت عليه السلام ميدانند. مرحوم استرآبادي كه از بزرگان اين دسته از فقها مي باشد براي اين مبنا به دلائلي چند از جمله نهي از عمل به غير علم در آيات ، نهي از عمل به غير علم در روايات ، وجوب احتياط و پرهيز از شبهات ، ممنوعيت عمل به متشابهات ، اختصاص فهم قرآن به ائمه و لزوم كسب يقين از طريق اهل بيت (عليهم السلام) استدلال كرده است . در مقابل اين دسته از فقهاء بخش اعظم ديگري از فقهاي شيعه كه به اصوليون معروف هستند و از اعاظم ايشان مرحوم شيخ انصاري مي باشد قائل به حجيت ظواهر هستند و عقيده دارند آنچه از روايات استفاده ميشود اين است كه «مجموع قرآن» را هر كسي نمي فهمد و مخصوص اهل بيت است نه اين كه ديگران از قرآن هيچ نمي فهمند و لازمه سخن شما اين است كه به احاديث اهل بيت هم نتوانيم عمل كنيم؛ چراكه احاديث نيز ناسخ و منسوخ، عام و خاصّ و محكم و متشابه دارد و بايد متشابهات احاديث را همانند قرآن، به محكمات آن دو بر گرداند. . بنا بر اين، اگر ما دليل بر حجّيت قول شارع داشته باشيم، معنا ندارد كه در حجّيت قرآن و ظواهر آن توقّف كنيم، و چنانچه دليلي بر حجّيت شرع نداشته باشيم، بايد احاديث و آنچه از آن فهميده ميشود نيز حجّيت نداشته باشد. و پذيرش سخن شما، منجر به كنار رفتن قرآن از دايره دين ميشود؛ زيرا اگر تنها مرجعي كه بايد به آن رجوع كرد، اخبار و روايات باشد، مواردي مانند روايات تحريف، خود قرآن را نيز از اعتبار مياندازد.