پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

بيت‌المال مسلمين به هر منفعت و درآمد متعلق به حكومت اسلامي گفته شده است كه براي مصرف عموم مسلمين يا گروه خاصي از مسلمين است ليكن گاهي مورد خيانتِ خائنان، اسراف مسرفان، تبذير مبذران، اختلاس و سرقت سارقان، تقسيم ناعادلانه، حيف‌وميل ظالمان و... قرارگرفته است؛ ازاين‌رو براي آنكه حق مشترك مردم تضييع نشود آيات و روايات جهت جلوگيري از خسارت به بيت‌المال و جبران آن راهكارهاي فرهنگي و اجرايي متعددي ارائه داده‌اند؛ لذا اين تحقيق كه با روش توصيفي، تبييني و تحليلي است و بيشترين اطلاعات گردآوري‌شده در تحقيق، كتابخانه‌اي است و به برخي از مشاهدات ميدانيِ محقق نيز اشاره‌كرده است هدفش نشان دادن تصوير روشن و دقيق از مصاديق بيت‌المال و خسارت‌ها و راهكارهاي جلوگيري از خسارت و جبران آن است تا بدين‌وسيله مسئولين و مردم مسلمان نسبت به اين حق عمومي حساس‌تر و به‌سوي امانت‌داري ترغيب بيشتري شوند بنابراين يافته‌ها و نتايج بررسي آيات و روايات نشان داد براي جلوگيري از خسارت به بيت‌المال از حيث فرهنگي راهكارهايي مانند تبيين لزوم امانت‌داري، ايجاد الگوي ساده زيستي، اعلان انزجار و بيزاري از خائنان بيت‌المال، دريافت خراج و ماليات براي عمران و آباداني باهدف جلب اعتماد مردم و... همچنين از حيث اجرايي راهكارهايي مانند دقت در دريافت سالم خراج و زكات (بيت‌المال) و تحويل فوري آن، تقسيم عادلانه بيت‌المال، انتصاب افراد امانت‌دار، نظارت دقيق بر تقسيم و مصرف بيت‌المال، رعايت قناعت و صرفه‌جويي در مصرف بيت‎المال و پرهيز از اسراف، بازرسي و نظارت سخت از طريق مأموران اطلاعاتي و نظارتي، مبارزه با رفاه‌طلبي و ثروت‌اندوزي، مبارزه با پديده شوم حيف‌و‌ميل بيت‌المال، عدم استفاده شخصي از بيت‌المال، وام‌د‌ار نبودن حاكمان، تشويق و تنبيه كارگزاران، مواردي هستند كه مانع خسارت‌اند. همچنين براي جبران خسارت به بيت‌المال از حيث فرهنگي راهكارهايي مانند تبيين لزوم جبرانِ تضييع بيت‌المال، تبيين پيامدهاي خيانت به بيت‌المال، تبيين آثار جبرانِ تضييع بيت‌المال... و از حيث اجرايي راهكارهايي مانند مجازات خائنان و متخلفان همراه با استرداد بيت‌المال هر چند با قسط‌بندي، نفي استقراض از بيت‌المال به شكل تبعيض‌آلود، اخذ حق فقراء از ثروتمندان و... مواردي هستند كه تا حدودي موجب جبران خسارت‌اند.