پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

در اين پژوهش تلاش شده است به بررسي ديدگاه مذاهب اسلامي در مورد اكراه و تأثير آن در جرائم كيفري پرداخته شود. اكراه ازجملۀ عواملي است كه همواره تأثير منفي بر اراده و قدرت تصميم‌گيري آزاد انسان داشته، مانع از تحقق واقعي عنصر اراده مي‌شود؛ اما هر اكراهي نيز مانع اراده و تحقق مسئوليت كيفري نيست؛ بنابراين شناخت اين نهاد حقوقي، شرايط، ويژگي‌ها و آثار مختلف آن امري لازم و ضروري مي‌نمايد. بر اساس موازين فقه اماميه، فقه اهل سنت و حقوق كيفري ايران (ازجمله ماده 151 قانون مجازات اسلامي‌مصوب 1392)، يكي از عوامل رافع مسؤوليت كيفري، اكراه است. در اين پژوهش از روش توصيفي تحليلي استفاده شد. با توجه به نتايجي كه حاصل شد، به‌طوركلي مبناي عدم رفع مسؤوليت كيفري از اكراه شونده در حالت اكراه به قتل، قاعده ترجيح بلا مرجح و اصل تساوي جان انسان‌ها است. همچنين مبناي رفع مسؤوليت كيفري از اكراه شونده به قتل در صورت صغير يا مجنون بودن وي، قاعده اقوي مسبب از مباشراست. نكته ديگر اينكه ديدگاه فقهاي اماميه و فقهاي اهل سنت درباره جواز يا عدم جواز قتل در باب اكراه در قتل يكسان نيست همچنين مبناي رفع مسؤوليت كيفري از اكراه شونده به قتل در صورت صغير يا مجنون بودن وي، قاعده اقوي مسبب از مباشراست. نكته ديگر اينكه ديدگاه فقهاي اماميه و فقهاي اهل سنت درباره جواز يا عدم جواز قتل در باب اكراه در قتل يكسان نيست واژگان كليدي: اكراه، فقه اماميه، مذاهب پنج‌گانه، قتل، مسئوليت كيفري