پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

اخلاق به¬عنوان يكي از عناصر اصلي دين و زير شاخه¬ي عقل عملي در رسيدن انسان به سعادت و كمال تأثير بسزايي دارد؛ زيرا خداوند براي رساندن انسان به سعادت و كمال، برنامه¬ي جامع كه نهفته از احكام فقهي و اخلاقي است و با فطرت و نياز انسان انطباق دارد، تنظيم كرده است؛ بنابراين مقصود از تأثير اخلاق در استنباطات فقهي، تأثير آموزه¬هاي اخلاقي و صفات اخلاقي مجتهد در مراحل اجتهاد است، بر اين اساس دغدغه اصلي از نوشتن اين پايان نامه عبارت است از اينكه اخلاق به عنوان يكي از آموزه¬هاي ديني كه در احكام تأثيرگذار است، حد و مرز تأثير گذاريش به چه اندازه است و علاوه بر اين آيا صفات اخلاقي مجتهد نيز در فرايند استنباط مؤثر است به نظر مي¬رسد اخلاق، در مراحل اجتهاد از سند روايت گرفته تا دلالت آن اثر گذار است، به¬گونه¬اي كه مي¬تواند باعث تقييد اطلاق دليل شود، همچنين صفت اخلاقي مجتهد نيز در مراحل و چگونگي استنباط تأثير گذار است. براي پردازش اين تحقيق، از روش توصيفي و شيوه گردآوري اطلاعات به صورت كتابخانه¬اي، و بيشتر از مقالاتي با موضوعاتي چون؛ گونه¬هاي تأثير اخلاق در فقه و اجتهاد، گونه¬هاي بهره¬گيري از عدالت در فقه و اجتهاد و صفات تأثيرگذار اخلاق در مراحل اجتهاد و ... استفاده شده است، كه با بررسي ادله فقهي و بازخواني فتواهاي فقها اين نتايج به دست آمده است: آموزه¬هاي اخلاقي هم در سند روايت و هم در بررسي دلالت آيه يا روايت به عنوان مخصص لبّي، يا تخصيص عمومات و يا تقييد عمومات تأثيرگذار بوده است به گونه¬اي كه آموزه¬هاي اخلاقي چون كرامت و عدالت بسان يك قاعده فقهي معياري براي استنباط اخلاق مشاهده شدند؛ همچنين صفات اخلاقي مجتهد چون عدالت، تواضع علمي، ساده زيستي تاثير بسزايي در مراحل استنباط داشت؛ چنانچه مجتهدي داراي صفت عدالت باشد، استنباطش موافق با واقعيت است نسبت به كسي كه از روي تعصب فتوا داده است.