پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

از جمله علومي كه در تفسير قرآن كريم به كار گرفته ميشود، علم صرف است. براي اينكه تدبر در قرآن به صورت صحيح و ارزشمند انجام گيرد بايستي واژگان قرآن از جمله واژههاي مزيد به صورت دقيق و ضابطهمند بررسي شوند. پژوهش حاضر به روششناسي و نقد آراء صرفي تفسير مجمع البيان در مشتقات باب افعال پرداختهاست. جناب طبرسي در توجيهات و مناقشات صرفي ابنيه قرآن كريم به ادله و اصولي استناد كردهاست كه دانشمندان زبان عربي متفق بر آنانند. شيخ طبرسي براي بيان معناي واژه از راه كارهايي چون ريشه يابي، مبدأ اشتقاق، كاربرد الفاظ نزد عرب و كاربرد الفاظ در شعر عرب استفاده كردهاست؛ اما از تاثير مهم بافت غافل نبودهاست، زيرا معاني يك صيغه از كثرت استعمال آن صيغه در معنايي با توجه به سياق كلام بدست آمدهاست. بررسي اقوال لغتدانان و دانشمندان صرف و مقايسه آنان با گفتههاي شيخ طبرسي، معاني باب افعال را در واژههاي قرآني بيشتر نمايان ميسازد. بدين منظور فهرست جامعي از معناهاي باب افعال كه در كتابهاي صرفي ذكر شده، ارائه شدهاست و سپس به ديدگاه مفسر در تطبيق معاني اين باب در آيات پرداخته شدهاست. شيخ طبرسي با دقت و وسعت نظر واژگان باب افعال را ترجمه كردهاست تا آنجا كه تفسير مجمع البيان را به جدّ ميتوان به عنوان يكي از فرهنگهاي قرآني كه به طور دقيق و ظريف به معناي واژگان پرداخته، به حساب آورد. ساير قواعد بحثشده، مربوط به تغييرات لفظياي است كه در ساختمان مشتقات باب افعال صورت پذيرفته و غالباً نظر شيخ طبرسي همسو با مشهور است.