پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

روش فقهي عبارت است از شيوه استنباط حكم شرعي از سوي يك فقيه با روش صحيح از طريق منابع استنباط احكام (قرآن، سنت، عقل، اجماع و...) از جمله مسائلي كه به فقها در تبيين مسائل و ديدگاه هاي فقهي كمك مي كند بحث روش شناسي فقهي و مكتب شناسي فقه است. ما در اين پژوهش قصد داريم ضمن تحليل روش فقهي دو فقيه صاحب نام شيعه، وجوه اشتراك و احيانا وجوه افتراق اين دو را بازشناسي كنيم. پويايي و تطور فقه و رشد و بالندگي آن رابطه عميقي با شيوه و روش استنباط فقهي دارد. به همين دليل شناخت روش فقهي هر فقيه تاثير بسزايي در شناخت ويژگي هاي محصولات فكري آن فقيه دارد. با توجه به اينكه فقه شيعه از پويايي برخوردار است و به تناسب زمان و مكان وظيفه مكلف را مشخص مي كند، يكي از نيازهاي مهم در مسير اجتهاد شناسايي روش استنباط احكام از ادله است. از مهم ترين كتب مورد بحث و تدريس در حوزه علميه قديم كتاب رياض المسائل و در حوزه معاصر كتاب جواهر الكلام مي باشد كه صاحبان هر دو كتاب از شاگردان مكتب اصولي بزرگ وحيد بهبهاني اند كه نقش موثري در مبارزه با اخباري گري داشته است. از اين رو، شناسايي مكتب فقهي اين دو بزرگ كه در اتخاذ رأي فقهاي متأخر تأثير گذار بوده است از نقشي تعيين كننده برخوردار است كه ما در اين پژوهش به دنبال آنيم. در اين ميان دو اثر ارزشمند، از دو فقيه بزرگوار ـ سيد علي طباطبايي صاحب رياض و محمد حسن نجفي صاحب جواهرـ از جمله آثاري هستند كه در عرصه آموزش فقه و تعالي علوم ديني، از اعصار گذشته تا كنون، تاثير بسزايي داشتند. از ويژگي هاي مهم كتاب رياض شيوايي و استفاده از تمام منابع فقه از جمله آيات و روايات و سنت است و ويژگي بارز كتاب جواهر بهره گيري از كتب فراوان و نيز تسلط و مهارت در به كار گيري ادله اجتهادي، در سراسر ابواب فقهي است. اين نوشتار با مبنا قرار دادن كتاب رياض المسائل و جواهر الكلام در سه عرصه رجال، اصول و فقه به دنبال شناخت شيوه و روش اين دو فقيه بوده است تا بتواند به گوشه اي از روش فقهي ايشان، دست يابد. با توجه به اينكه مبناي فقهي اين دو بزرگوار تفاوت زيادي با هم ندارند و در بسياري از موارد با هم، همسو و هم جهت هستند؛ مي توان گفت روش فقهي ايشان بسيار به هم نزديك است.