پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

يكي از مسائل مهم اخلاقي در قرآن خوف وخشيت و هم چنين نداشتن حزن مي باشد.اين واژه ها در قرآن با گونه هاي معنايي متعددي آمده است؛خوف به معناي ترسيدن در بعضي آيات اشاره به خوف طبيعي يعني ترسيدن از رعد و برق ميباشد در بعضي ديگرخوف ممدوح مثل ترس از عذاب خداوند و ترس از مقام او و در بعضي ديگر ترس ناپسند مثل ترس از دشمن ميباشد. به طور كلي از دسته بندي آيات خوف نشان مي دهد كه حتي خوف از پروردگار هم درجات و مراتب دارد كه بالاترين درجه آن يعني خشيت براي اولياي الهي مي باشد و آن ها در دنيا و آخرت دچار هيچ خوف و اندوهي نمي شوند در حالي كه مردم عادي در دنيا غم و اندوه دارند و چنان چه در مسير هدايت و ايمان راستين خداوند باشند در آخرت هيچ گونه خوف و حزني ندارند. «خشيت» همان خوف همراه با مراقبت و خودنگهداري است؛ يعني اين كه انسان همراه با هراس و ملاحظه‏اي كه دارد، مراقب اعمال خويش باشد و خودنگهداري كند. هر يك از دو واژه «خوف» و «خشيت» در زبان فارسي به «ترس» ترجمه مي‏شود. از اين رو در مسامحات عرفي جاي يك‏ديگر استعمال مي‏شوند. برخي نيز گمان كرده‏ اند كه فرقي با يك‏ديگر ندارند، ليكن حق اين است كه از حيث لغت با يك‏ديگر تفاوت دارند، زيرا خشيت همان تأثر قلبي و اعتقاد به تأثير چيزي است. بدين معنا كه انسان كسي يا چيزي را منشأ اثر و مبدأ تأثير بداند و از او هراسان و متأثر گردد، در حالي كه خوف عبارت است از ترتيب اثر عملي و پرهيز از گزند هر عامل مضّر، هر چند كه با تأثر و اعتقاد قلبي به مضرّ بودن آن همراه نباشد، مانند هراس انسان از مار و عقرب و خود نگهداري از آن. انبيا و اولياي الهي چيزي غير از خدا را منشأ اثر نمي‏ دانند. از اين رو خشيتي از غير او ندارند؛ (يخشونه ولايخشون أحداً إلا الله زيرا مي‏ دانند كه همه موجودات مُجري فرمان خدا بوده، هيچ موجودي كاري را بدون امر تكويني خدا انجام نمي‏دهد. اما خوف آن‏ها اختصاص به خدا ندارد، بلكه از غير خدا نيز خوف دارند؛ سرّش آن است كه ترتيب اثر عملي و گريز از خطر شي‏ء موذي منافاتي با توحيد ناب ندارد. بنابراين، فرق اصلي خوف و خشيت در اين است كه خشيت همراه با اعتقاد به تأثير است، در حالي كه خوف چنين نيست.