پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

يكي از مباحث مهم معارف اسلامي «توبه» است. توجه عميق به جايگاه ارزشمند توبه در فقه و اخلاق به خوبي نشان مي‎دهد كه اسلام به مجازات به عنوان يك ابزار مطلوب نمي‎نگرد، بلكه آن را به عنوان راهكاري بسيار مهم و ساده براي اصلاح مجرم و جامعه در نظر گرفته است، و علاوه بر جايگاه ويژه‎ي توبه در اخلاق، در مباحث فقهي نيز نقش ارزشمندي ايفا مي‎كند و در جرائمي همچون حدود و تعزيرات تاثير به سزايي دارد. يكي از مجازات‎هايي كه در اسلام قرار داده شده و ثابت مي‎باشد حد ناميده مي‎شود و يك سري مجازاتها هم كه مقدار آن مشخص و مقدر نيست تعزيرات نام گرفته است، كه حاكم شرع در احكام تعزيرات مي‎تواند دخالت كند، و ما در اين پايان نامه درصدد تبيين جايگاه توبه در فقه و اخلاق هستيم، زيرا در عين شباهت‎هايي كه بين توبه در فقه و اخلاق مطرح است، تفاوت‎هاي ويژه و اساسي بين آن‎ها ديده مي‎شود مثلا در فقه، توبه‎ي قبل از اقامه بينه با بعد از آن و قبل از اقرار نزد حاكم و بعد از آن متفاوت است ولي در اخلاق ما كاري به بينه و غير آن نداريم. توبه در اخلاق يك امر دروني است و مربوط به شخص است و اين توبه ايماني را كه در اثر گناهان متزلزل و سست گرديده پايدار و مستحكم مي‎سازد و فروغ و نورانيتي كه از دست رفته بود، از نو تجديد مي‎نمايد و هماهنگ با هدفي است كه تكاليف به دنبال آن است ولي در فقه علاوه بر اينكه توبه يك امر دروني است يك امر بيروني هم محسوب مي‎شود كه در رابطه با حقوق ديگران مطرح مي‎شود. مثلا در جرايم مستوجب حد به استثناي قذف هرگاه متهم قبل از اثبات جرم توبه كند حد از او ساقط مي‎شود اما در مورد جرم قذف به دليل حق الناس بودن توبه، به تنهايي نمي‎تواند تاثيري در سقوط مجازات حدي داشته باشد. در صورتي كه حدود با اقرار ثابت شده باشد دادگاه مي‎تواند عفو مجرم را از حاكم شرع درخواست كند اما اگر با بينه ثابت شود به مجازات تعزيري تبديل مي‎كند.