پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

علم فلسفه از ابتدا تا كنون، سير تحول و تطور بس عظيمي را پشت سر گذاشته است. در هر دوره¬اي از اين علم، شخصيت¬هاي برجسته¬اي عهده¬دار اين گوناگوني و تحول بوده¬اند؛ از جمله فيلسوفان و عارفان سدۀ يازدهم هجري ، قاضي‌سعيد قمي است. وي از حكيمان اخباري‌مشرب است و از ابتكارات استثنايي و خاص ايشان، تبيين عقلاني احاديث معصومين(عليهم السلام)با مباني فلسفي خاص است.او شاگرد بارز دو تن از حكيمان والامقام عصر صفوي؛ ملارجبعلي تبريزي و ملامحسن فيض كاشاني است. از همين رو، آراء وي بر مبناي واحدي استوار نيست، برخي آراء بر مباني مشاء، برخي ديگر بر مباني حكمت متعاليه و برخي نيز بر مباني كلامي مبتني است.از جمله اين آراء، اصـالت ماهيت و لوازم آن همچون «اشتراك لفظي وجود» بين واجـب و ممكنـات است كه از آن تباين و كثرت موجودات را نتيجه گرفته است؛ چرا كه با اعتقاد به اصالت وجود و اشتراك معنوي آن، خـالق در رديف مخلوقات قرار گرفته و اين با رويكرد تنزيهـي آيـات و روايـات سـازگار نيست. در كيفيت اتصاف واجب تعالي به صفات، قائل به الهيات سلبي است. او بـر ايـن بـاور است كه وجود خداوند داراي دو مرتبه احديت و واحديت است و زيـادت صـفات بـر ذات را در هـر دو مرتبه رد كرده است، او معتقد است در مرتبه احديت، عينيت وجود ندارد، اما عينيت را در مقام واحديت پذيرفته است. او در برخي مسائل فلسفي همچون كيفيت ادراك و چگونگي معاد نيز آراي خاصي دارد.منكر وجود ذهني است و نفس را جوهري مجرّد مي‌داند، ولي اختلاف‌نظر عمده او با ديگران در اين است كه به باور ايشان، نفس هيچ‌گاه حتي پس از مرگ، ارتباط وجودي‌اش را با بدن به‌طور كامل از دست نمي‌دهد و همواره - حتي پس از مرگ- حصّه‌اي از جسمِ مادي عنصري به‌همراه نفس باقي مي‌ماند و حشر در عالم آخرت نيز بر اساس همان حصّه جسماني خواهد بود. از همين رو، وي كيفيت معاد را بر خلاف نظريه‌هاي فلسفي، جسمانيِ عنصري مي‌داند. در حقيقت هدف اين پژوهش كه سعي شده است با روشي توصيفي-تحليلي ارائه شود، واكاوي انديشه¬هاي فلسفي اين انديشمند ژرف¬انديش و رسيدن به نوع نگاه متفاوت ايشان، در زمينه هاي هستي شناسي، معرفت شناسي، انسان شناسي و خداشناسي است.