پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

يكي از تدابير دين مبين اسلام در رفع نيازهاي مالي جامعه اسلامي، فريضه خمس است كه در كنار زكات واجب شده است. قرآن كريم در آيه 41 سوره انفال «وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى ... إِنْ كُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَمَا أَنْزَلْنَا عَلَى عَبْدِنَا يوْمَ الْفُرْقَانِ» اداي خمس را با ايمان به خدا پيوند زده است. با توجه به اختلافاتي كه در وجوب خمس، موارد و مصارف آن بين فقهاي اماميه و اهل سنت وجود دارد، هدف اين پژوهش بررسي خمس از منظر فريقين است كه در قالب يك تحقيق نظري به شيوه كتابخانه¬اي است به نحوي كه نظرات فقهاي اماميه و اهل سنت در دو محور منابع و مصارف خمس مورد بررسي قرار گرفته است. از مهم¬ترين يافته¬هاي اين پژوهش عبارتند از: فقهاي اماميه و اهل سنت معتقدند كه خمس واجب است. ديدگاه غالب اهل سنت انحصار خمس به غنائم جنگي است، اما اماميه با استناد به ظاهر آيه، لغت و روايات متعدد از معصومين()، علاوه بر اموال و غنائم جنگي، خمس هر چيزي را كه بر آن غنيمت و فايده صدق مي¬كند واجب مي¬داند. بنابراين، خمس نزد اماميه در منابع هفت گانه «غنيمت ارباح مكاسب، غوص كنز، معدن، زمين منتقله به ذمي، مال حلال آميخته به حرام» واجب است. همچنين فقهاي اماميه مصارف خمس را در شش چيز «سهم خدا، رسول() و ذي القربي، سهم يتيم، مسكين و ابن سبيل» و فقهاي اهل سنت در پنج چيز «سهم رسول، سهم ذي القربي، سهم يتيم، مسكين و ابن سبيل» خلاصه كرده اند.