پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

عنوان رساله، «بررسي انواع استثناء در سوره مباركه بقره» است. قرآن كريم كه عالي ترين كلام فصيح و بليغ است براي انتقال معاني و مفاهيم والا از اساليب مختلف از جمله استثناء بهره گرفته است. تفاوت در نوع استثناء، در معنايي كه از آيات، فهميده مي شود، تأثير بسزايي دارد. در اين رساله استثناء هاي موجود در آيات مختلف سوره مباركه بقره و تأثير نوع استثناء در نكات به دست آمده از آن آيه، مورد توجه قرار گرفته است. انواع سه گانه استثناء به «إلا»، در اين سوره ديده مي شود. از اين ميان، استثناء متصل از نوع موجبه در پنج مورد و غير موجبه در سه مورد آمده است. استثناء منقطع نيز تنها از نوع غير موجبه و در يك آيه از اين سوره مباركه ديده مي شود. استثناي مفرغ كه بيشترين نوع استثناء در اين سوره است، در بيست و يك مورد با نفي صريح و به صورت جار و مجرور؛ حال؛ خبر براي مبتدا؛ ظرف زمان؛ فاعل؛ مفعول به؛ مفعول له و در چهار آيه با نفي غير صريح و به صورت جار و مجرور و مفعول به واقع شده است. در برخي آيات نيز در نوع استثناء و به موازات آن در معنا و مفهوم استثناي موجود در آيات، اختلاف وجود دارد. در سه آيه در مورد متصل و منقطع بودن، در سه آيه در متصل و مفرغ بودن و در سه آيه در مورد منقطع و مفرغ بودن اختلاف ديده مي شود. اختلاف در نوع استثناء، گاهي در تفسير و فهم آيات، اختلاف شديدي ايجاد مي كند؛ اما در مواردي نيز چندان، سبب اختلاف معنا نمي گردد.