پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

ابزارهاي مالي اسلامي، اوراق بهادار با ارزش مالي يكسان و قابل معامله در بازارهاي مالي هستند كه بر پايه ي يكي از قراردادهاي مورد تأييد اسلام طراحي شده‌اند و دارندگان اوراق به صورت مشاع مالك يك يا مجموعه اي از دارايي ها و منافع حاصل از آن‌ها مي‌باشند. برخي از ابزارهاي مالي كه دولت ها و شركت ها از آنها براي تامين مالي خود استفاده مي كنند در نظام مالي اسلامي ربوي بوده و مردود شمرده مي شوند. كشورهاي اسلامي در پي طراحي ابزارهاي مالي كه مطابق با اصول اسلامي جهت تامين مالي شركت ها و دولت ها هستند، بوده تا شركت ها به وسيله اين نوآوري مالي بتوانند خلاء حاصل از كمبود ابزارهاي مالي را پر كنند. معرفي و انتشار انواع اوراق بهادار اسلامي ( صكوك ) را مي‌توان از جمله نوآوري‌هاي تاثيرگذار در عرصه مباحث و موضوعات پولي و مالي اسلامي دانست. اين اوراق كه به طور عمده براي تامين مالي دولت، سازمانهاي وابسته به دولت و بنگاههاي اقتصادي منتشر ميشوند، بر اساس عقدهاي اسلامي طراحي و جايگزين مناسبي براي اوراق بهادار ربوي به‌ويژه اوراق قرضه به شمار مي آيند. ابزارهاي مالي اسلامي را همچنين مي توان در گروه هاي سه گانه مبتني بر خريد وفروش دين( اوراق استصناع،اوراق مرابحه) ، مبتني بر خريد و فروش دارايي هاي فيزيكي( اوراق اجاره) و مبتني بر مشاركت در سود طرح اقتصادي( اوراق مشاركت،مضاربه،مزارعه و مساقات) جاي داد. اين گروه هاي سه گانه از جهت تضمين اصل سرمايه و سود بازدهي متفاوتند. در گروه نخست مي توان پرداخت اصل سرمايه را تضمين و پرداخت سود ثابت را تعهد نمود.فقه اين دسته، محل اختلاف بوده و برخي مانند اوراق بيع ربوي مي دانند. در گروه دوم و سوم تضمين حقوقي وجود ندارد و فقط اطمينان به محفوظ ماندن اصل سرمايه است.از نظر فقهي اشكالي متوجه اين اوراق نمي باشد. مي توان با استفاده از تدبيرهايي نرخ بازدهي را در گروه دوم تثبيت كرد بر خلاف گروه سوم كه نرخ سود به طور كامل انتظاري است و در پايان دوره معلوم مي گردد.