پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

امروزه در جوامع انساني مسأله تكبّر، سخن اول را در مفاسد جهاني و نابساماني هاي اجتماعي بشر ميزند و بلاي بزرگ بشريت در عصر ما نيز همين استكبار است كه بدبختانه همه در آتش آن ميسوزند و فرياد ميكشند، ولي كمتر كسي در فكر چاره است! مفهوم شناسي ساختاري در پي آن است كه ميان عناصر واژگان يك زبان، روابط معيني را كشف كند. آيات قرآن مجيد مملؤ است از بيان مفاسد استكبار و بدبختي هاي ناشي از تكبر و مشكلاتي است كه در طول تاريخ بشر از اين صفت مذموم در جوامع انساني به وجود آمده است لذا تأثير اين صفت رذيله در عدم پيشرفت و تكامل انسان در جهات معنوي و مادي بر هيچ كس پوشيده نيست. اساس تكبر اين است كه انسان از اينكه خود را برتر از ديگري ببيند احساس آرامش كند ، لذا تكبر از سه عنصر تشكيل مي شود : نخست اينكه براي خود مقامي قائل شود ، ديگر اينكه براي ديگري مقامي قائل شود ، و در مرحله سوم اينكه مقام خود را برتر از آنها ببيند و احساس خوشحالي و آرامش كند . در قرآن كريم، واژههاي وجود دارد كه با " تكبر " ، مترادف و همحوزه ميباشند. واژه هاي بغي، عتو ، تفاخر ، استكبار ، عجب ، غرور ، علّو ، تحقير و سخريه و .. ، كه هريك به سهم خود و به اوصاف مختلف ، فرايند تكبر انسان را نشان ميدهند. لذا تبيين واژه " تكبر " از لحاظ معناشناسي و ارائه الگويي كه در آن، مفاهيم كليدي وگزارههاي اخلاقي ، معاني مشخصتري يابند مورد تأكيد مي باشد . تكبر در احاديث و روايات به چند مصداق استعمال شده و در بعضي بدتر از بعض ديگر آمده است و بدترين انواع تكبر ، سركشي از متابعت حق است و اين معني كفر و طغيان است . ديگر خود را بهتر دانستن و زيادتي كردن بر مؤمنان به سبب اصل و نسب و اعتبار و يا توانگري است . مفاسد تكبر ، بسيار و احاديث در مذمت آن بي شمار است و از جمله آنها خطبه قاصعه حضرت امير المؤمنين عليه السلام است كه اهل كوفه را به آن خطبه ، موعظه و تحذير فرمود .