پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

يكي از قواعد مهمّ فقهيّه، قاعده‌‌ي «حرمت اعانت بر اثم و عدوان» است. اعانت، به‌‌معناي ياري دادن است و معاونت، يعني فعلي از فاعل يا مباشر صادر شود و فردي مقدّمات آن فعل را فراهم كرده باشد. معاونت بر اثم و عدوان نيز، يعني ايجاد مقدّمه‌‌اي از مقدّمات فعل غير؛ اگرچه تهيه‌‌ي مقدّمات از روي قصد نباشد و فاعل نيز در انجام فعل مستقل باشد. در پژوهش حاضر، هدف اصلي، بررسي قاعده‌‌ي فقهي حرمت اعانت بر اثم و عدوان از ديدگاه فقها است. اين پژوهش، در قالب روش توصيفي ـ تحليلي به جمع‌‌آوري اطّلاعات و داده‌‌ها پيرامون موضوع رساله پرداخته است. نتايج مهمّ به‌‌دست آمده از اين تحقيق عبارتند از: قاعده‌‌ي اعانت، مستند به ادلّه‌‌ي محكم و متقني چون: كتاب، سنّت، عقل و اجماع است. قلمرو قاعده‌‌ي اعانت در فقه، در عبادات، معاملات و احكامي چون قصاص جاري است و اين قاعده در احكام مستحدثه نيز جريان دارد. با جمع شدن شرايطي از جمله حرام بودن عمل ارتكابي معان، مثبت بودن عمل شخص معيّن (ركن مادّي)، وجود عنصر معنوي (علم به فعل و قصد مجرمانه)، عنوان معاونت بر فرد صدق مي‌‌كند. بايد توجّه داشت كه ميان معاون و شريك، تمايزاتي وجود دارد كه با توجّه به وجوه افتراق، حكم مجازات هريك از معاون و شريك متفاوت است. قاعده‌‌ي اعانت، جايگاه ويژه‌‌اي در حقوق دارد كه با صدق شرايطش قابل انطباق است. هم‌‌چنين بايد توجّه داشت كه علي‌‌رغم شباهت ميان قاعده‌‌ي اعانت با قاعده‌‌ي تسبيب، تفاوت‌‌هاي ماهوي ميان اين دو نهاد حقوقي وجود دارد.