پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

يكي از قواعد بسيارمهم فقهي كه اثري بسياركاربردي در دماء ثلاثه دارد قاعده امكان است. قاعده امكان، فقهي و كاربرد آن دردماء ثلاثه است، «كل دم يمكن ان يكون حيضا فهوحيض وان كان اصفراو غيره؛ هرخوني كه امكان داردكه خون حيض باشدپس آن خون حيض مي باشد اگرچه رنگ آن زرد يا هررنگ ديگر باشداين قاعده همچنين از قواعد مهم فقهي اختصاصي زنان است .اين قاعده به صورت يك گزاره ي فقهي همواره موردتوجه فقها بوده است ولي طرح آن به عنوان يك قاعده امري است كه كمتربدان توجه شده است. فقيهان براي حجيت اين قاعده به ادله ي اصولي چون: اصل سلامت، اصل عدم الاستحاضه و عدم امكان حكم به حيض بودن خون مشكوك به حيض درفرض عدم پذيرش قاعده امكان وادله ي اجتهادي كه شامل:اجماع،سيره متشرعه،عرف وروايات استنادنموده اند كه درميان آنها استناد روايات برمفادقاعده امكان قابل پذيرش است. همچنين اين قاعده داراي دامنه ي كاربردي خاصي مي‌باشدودامنه كاربردآن درشبهات موضوعيه است وبراساس اين قاعده هرخوني كه ازرحم زن بالغه وباشرايط خاص حيض خارج شود چنانچه دليل عقلي ياشرعي مبني برعدم حيض بودن آن دراختيارنباشدحيض به شمار مي‌رود مگرخلاف آن ثابت شود. و كاربرد اين قاعده در حيض در هنگام استظهار مورد اتفاق است كه چنانچه صاحب عادت خوني ببيند كه شرايط حيض را داراست و احتمال حيض بودن را داشته باشد حيض مي‌دانند كاربرد آن در استحاضه كه در مقام اثبات استحاضه نيز برمي آيد.درنفاس نيز كاربردش شبيه حيض است همانطوري كه احكام آن نيز شبيه حيض است. چون درمواردي خون نفاس به اندازه تعدادروزهاي حيض درنظرگرفته مي‌شود. همچنين قاعده امكان درامورعبادي وبرخي مناسبات حقوقي زنان داراي آثاراست مانندمحرماتي نظير عبادت مشروط به طهارت مثل نماز،روزه ورفتن به مسجدواعتكاف را به دنبال داردونيز غسل وقضا وجبران نمودن بعضي از اعمالي كه درحال حيض به جهت آن قاعده فوت شده است برزن واجب مي‌سازد.