پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده تكاليف و وظايف هركدام از مرد و زن هم به‌عنوان دو جنس متفاوت و هم به‌عنوان زوج و زوجه در بسياري از آيات قران كريم موردتوجه واقع شده است. ازجمله آياتي كه به اين امر اشاره دارد، آيه 34 سوره نساء «الرجال قوامون علي النساء» است كه موردتوجه مفسران قرار گرفته است. آيه «الرجال قوامون علي‌النساء» يكي از آياتي است كه از سوي مفسران آراء متفاوتي بيان شده است؛ تفاوت ديدگاهي كه در البته در ميان مفسران دو فرقه شيعه و سني آشكارتر است. بيشتر اختلاف و بحث، ناشي از مفهوم واژه «قوام» است كه هم ازنظر لغوي و هم ازنظر اصطلاح قراني و فقهي دايره‌اي وسيع دارد. ازنظر لغوي به معناي كسي كه به امر كسي قيام مي‌كند و هم به معناي سلطه و سرپرستي است؛ اما در عين حال دعواي مفسران دعواي لغوي نيست. آيه موردنظر هم‌معناي قيموميت مرد بر زن در بستر خانواده تفسير شده و هم با توسعه دامنه‌اش، به معناي قيموميت مرد بر زن، حتي در امور اجتماعي تسري يافته است. از جمله تفاسيري كه براي آيه شده است قوام به معناي تدبير كننده امر خانواده؛ به معناي امير و سرپرست؛ و از همين قواميت آثاري همچون اختصاص جهاد و قضاوت و امامت و ... را براي مرد استخراج كرده اند. در مقابل مفسران ديگري توسعه دادن دامنه قواميت را به بيرون از محيط خانواده جفا در حق زن و مهمل گذاشتن امر زن دانسته اند. بسياري از مفسران متأخر هم كوشيده‌اند تفسيري نو و هماهنگ با جايگاه واقعي زن در جامعه كنوني همراه با حفظ شأن و مرتبت حقيقي او كه موردنظر اسلام است ارائه دهند. علي رغم اختلاف ديدگاه، وجوه اشتراك زيادي نيز مشاهده ميشود؛ از آن جمله: مقيد شدن آيه به برخي فضيلتهايي كه باوجود آنها بحث قواميت مرد بر زن، موضوعيت مييابد. روش ما در اين پژوهش توصيفي و تحليلي است و با مراجعه به تفاسير دسته اول و دوم شيعه و سني بحث را سامان داده‌ايم.