پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

بحث از عمل، فارغ از ارتباط آن با اخلاق از جمله مباحثي است كه فيلسوفان مسلمان تا كنون كمتر بدان پرداخته¬اند. آنان در مباحث خود كه عمدتا تحت تاثير مباحث ارسطو قرار داشته، با بسط دادن علم النفس و تفصيل پبرامون قواي ادراكي نفس، تحليلي از عمل ارائه داده¬اند. اين جستار با روشي تحليلي –توصيفي، به مطالعه¬ي ديدگاه فيلسوف متأله، صدرالدين محمد شيرازي درباره مبادي افعال اختياري انسان پرداخته است. از جمله نتايج پژوهش حاضر اين است كه ملاصدرا با تفاوت اندكي با فيلسوفان پيشين، مراحل و مقدمات افعال اختياري انسان را تصور، تصديق، نيروي محركه در اعضاي بدن، و نيز شوق و اراده برشمرده است. ملاصدرا با تفاوت شوق و اراده مخالفت نموده و اراده را ناشي از عقل عملي دانسته كه پس از استنباط و حكم و درك جزئي عقل عملي از قوۀ شوقيه صادر مي-شود. تصريح بر اين هماني شوق با اراده، صدور اراده از قوه شوقيه پس از استنباط، حكم و درك جزئي توسط عقل عملي، برشمردن افعال جوانحي به مثابه علت معده براي افعال جوارحي، و نيز قرارداشتن نفس در پايين¬ترين مرتبه نفس بر اساس قاعده خودساخته «النفس في وحدتها كل القوا» از ديگر دستاوردهاي اين پژوهش مي¬باشد واژگان كليدي: مبادي فعل، اختيار، فعل اختياري، علم، شوق، اراده، ملاصدرا.