پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيــده تحقيق حاضر با عنوان « مباني وكاربرد قاعده احسان از ديدگاه فقهاي اماميه » بيانگر يكي از قواعد مشهور و مسلم فقهي است، احسان در فقه و حقوق اسلامي به عنوان يكي از مسقطات ضمان به شمار مي‌رود. بدين معنا كه هرگاه شخصي به قصد خيرخواهي و نيكي كردن به ديگران عملي انجام دهد و عمل وي به طور اتفاقي موجب ضرر و زيان به ديگري شود اقدام كننده يا فاعل ضامن نبوده و ملزم به جبران خسارت نيست. پرداختن به اين قاعده و بيان قلمرو و موارد اجرايي آن در قانون، جهت رفع شبهاتي كه در اين زمينه وجود دارد از جمله: آيا احسان موارد دفع ضرر يا جلب منفعت يا هر دو را در بر مي‌گيرد؟ آيا صرف «قصد احساني فاعل» براي سقوط ضمان كافي است يا اينكه در خارج هم بايد عمل احساني باشد؟ و از همه مهمتر آن كه اين قاعده در كجا كاربرد دارد و مصاديقش چيست؟ ضروري است. ودر ذيل آيه 91 سوره توبه آمده است . كه در اين سوره ، رفع حرج وتكليف مقيد به نصيحت وخير خواهي شده است يعني وقتي تكليف برداشته مي شود كه دل ها ونياتشان از خيانت وغش دور باشد . هر عقل سليمي مي گويد كه نبايد به محسن اسائه كرد و مسلم است كه محسن هم منعم است يعني بر گردن ديگري حق پيدا مي كند، پس بايد در مقابل احسان به او احسان كرد اگر او را ضامن كنيم اين اسائه به محسن است .لذا قانونگذار طبق اين قاعده ، حكم به عدم ضمان شخص محسن مي دهد . قاعده احسان علاوه بر قلمرو حقوق خصوصي در حقوق عمومي نيز كاربرد دارد و فعل حاكم و كارگزاران اسلامي را در صورت عدم تقصير مي توان مصداقي از احسان بر شمرد.