پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

روش شناسي متكلمان از جمله مسائلي است كه در فلسفه علم كلام مورد بحث قرار گرفته است. شيخ مفيد، سيد مرتضي، شيخ طوسي و ... تا خواجه نصير الدين طوسي، ابن ميثم بحراني و علامه حلي، از جمله متكلمان قرن پنجم تا هفتم هستند كه روش كلامي آن ها، در قالب روش عقلي و نقلي قابل بررسي است. پرداختن به تبيين روش ها، شبهاتي چون اختلاف متكلمان شيعه اماميه در اصول عقايد اسلامي را رفع مي كند. زيرا روش ايشان در قرن پنجم با عقل گرايي اعتدالي شيخ مفيد آغاز شد و در قرن هفتم با آثار خواجه نصير الدين طوسي رنگ عقلي فلسفي به خود گرفت. جستجو درآثار متكلمان اين دوره، به صورت توصيفي و تحليلي مي تواند علل و عوامل انتخاب روش ها و ويژگي هاي آن ها را تبيين كند.از اين رو، تاييد دستاوردهاي عقل در كسب معارف ديني، عدم توانايي عقل در دستيابي به معارف خاصي چون نشانه هاي قيامت و احوال آن و...و همچنين حفظ نصوص ديني از تحريف و نابودي از جمله مهمترين علل روش نقلي است. در مورد روش عقلي، نيز مي¬توان گفت، عدم جواز تقليد در اصول دين، شرايط علمي و اعتقادي جامعه ، ايجاد اعتدال ميان انديشه هاي عقل گرايي افراطي و تفريطي براي تثبيت هويت كلامي شيعه و...نقش موثري در انتخاب اين روش توسط متكلمان داشته است.ويژگي هايي چون، اعتقاد به حجيت قرآن و روايات قطعي و عدم اعتقاد به حجيت خبر واحد و اعتقاد به زمينه سازي نقل براي استدلال هاي عقلي و.. روش نقلي را از عقلي متمايز مي كند.از طرف ديگر، اعتقاد به قواعد مهم كلامي نظير، حسن و قبح عقلي و ...، اعتقاد به توافق عقل و نقل، درك مفاهيم عميق ديني، پاسخگو بودن به مسائل جديد و دفاع در برابر مخالفان،استفاده از برهان و اصطلاحات فلسفي و ...از امتيازات روش عقلي به شمار مي رود.