پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

توبه در لغت به معناي رجوع و بازگشت بوده و در اصطلاح، عبارت است از بازگشت به سوي خدا، پشيماني از عمل زشتي كه انجام گرفته، ترك گناه و جبران آنچه از نيكي¬ها از انسان فوت گرديده است. در قرآن و روايات، توبه اهميت و جايگاه ويژه¬اي دارد و به عنوان فرصتي اعطا شده به مجرم است تا از رفتار خود پشيمان گشته و راه اصلاح در پيش گيرد. مجازات در يك تقسيم بندي كلّي، به دو دسته¬ي مجازات اخروي و دنيوي تقسيم مي¬شود. نسبت به تأثير توبه در مجازات اخروي اختلافي بين فقهاي اسلام وجود ندارد و اما مجازات دنيوي خود به دو دسته مجازات تكويني و مجازات تشريعي تقسيم مي¬شود. مجازات¬هاي تشريعي نيز كه تحقيق حاضر مربوط به اين دسته مي¬شود، به مجازات¬هايي اطلاق مي¬شود كه فقهاي اسلامي از منابع دين مبين اسلام آن را استنباط نموده¬اند كه توسط حكومت اسلامي و حاكم، تنفيذ و اجرا مي-شوند در قانون كيفري اسلام، اين مجازات¬ها شامل حدود، قصاص، ديات و تعزيرات، مي¬شوند. ميزان تأثير توبه در اين مجازات¬ها محل اختلاف فقها است. مشهور فقها معتقدند كه توبه در مجازات¬هاي حدي كه مربوط به حق¬الله است، قبل از قيام بينه موجب سقوط حد مي¬گردد. در مورد توبه¬ي بعد از اقرار نيز بر اين عقيده¬اند كه قاضي بين اجراي مجازات و تقاضاي عفو از ولي امر مخيّر است، ولي بعد از قيام بينه تأثيري در مجازات مجرم ندارد. و اما در حدودي كه توأم با حق¬الناس هستند، فقط صاحب حق، مي¬تواند مجرم را عفو بكند. بر اساس حقوق كيفري اسلام، در تمامي حدود چنانچه متهم قبل از اثبات جرم توبه كند و ندامت و اصلاح اوبراي قاضي محرز گردد، حداز اوساقط مي‌گردد. در مورد تأثير توبه در مجازات¬هاي تعزيري بين فقها اختلاف وجود دارد ولي براساس حقوق كيفري توبه¬ي مجرم در برخي از درجه¬هاي تعزير موجب سقوط مجازات مي¬گردد. طبق نظر فقها و حقوقدانان توبه¬ي مجرم تأثيري در رفع مجازات قصاص يا ديه¬ ندارد. كليدواژه: توبه، مجازات، فقه، حق الله، حق الناس، حقوق كيفري.