پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده يكي از صنايع‌ادبي در‌قرآن صنعت‌ حذف است. حذف، يكي از اسلوب‌هاي رايج در كلام عرب محسوب مي شود. البته منظور از حذف، حذف صرفي نيست، بلكه حذف هاي نحوي و انگيزه هاي بلاغي آن مورد نظر است. اين آرايه ادبي به جهت ايجاز با شرايط خاص خود يكي از صنايع بديعي است. آشنايي با مواضع حذف و چرايي آن، به دليل فراواني آن در قرآن كريم اهميت ويژه اي دارد. لذا در اين تحقيق با روش توصيفي - تحليلي و با استفاده ازمنابع كتابخانه اي مطالب فيش برداري و يادداشت گرديده و سپس به تجزيه و تحليل اطلاعات جمع آوري شده پرداخته شده است. پايان نامه حاضر چنان كه از عنوان آن پيداست به موارد حذف در آيات جزء اول قرآن كريم اعم از حذف مبتدا، خبر، فاعل، مفعول، حال، مضاف، مضاف اليه ونظايرآن ها پرداخته است و انگيزه هاي بلاغي اين حذف ها به گونه اي تحليلي، تبيين شده است و در اين راستا از ديدگاه هاي علماي بلاغت به وفور استفاده شده است. با تحقيقي كه در خصوص حذف در قرآن با مراجعه به كتب تفسيري و نحوي و بلاغي انجام شد به اين نتيجه رسيديم كه ذات اقدس الهي، كلام خود را طوري بيان فرموده است كه مقتضاي حال مخاطب باشد.گاهي حال مخاطب اقتضا مي كند كه جزئي از كلام به قرينه لفظي يا معنوي حذف گردد و به معنا هيچ خللي وارد نشود. حذف هاي آيات جزء اول قرآن عبارتند از:حذف مبتدا، خبر، فاعل، مفعول، حال، فعل، مضاف، مضاف اليه، جارومجرور، موصوف وصفت، فعل شرط وجمله جواب شرط، مشاراليه، مخصوص مدح وذم، ضميرعائد، مشاراليه. درخصوص حذف واژه يا واژگان، انگيزه هاي بلاغي گوناگوني بيان شده است، كه در آيات جزء اول غالبا دليل حذف، اختصار و پرهيز از بيهوده گويي است.