پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

زكات از جمله مهم‌ترين واجبات اسلام و از فروع دين شمرده شده است، در منابع ديني در كنار نماز و جهاد قرار گرفته و آن را يكي‏ از پنج ستون دين عنوان كرده اند. كه تأكيد بسياري نيز بر آن شده است. و بر اساس آن ، مسلمانان بايد مقدار معيني از بعضي از كالاهاي خود را براي مصرف در زندگي فقرا و ساير امور عمومي اجتماعي بپردازند. اين كالا ها طبق نطر مشهور فقها عبارتند از: نقدين (طلا و نقره)، انعام ثلاثه ( گاو، گوسفند و شتر) و غلات اربعه (گندم، جو، كشمش و خرما). مقدار پرداختي هر يك از اين كالاها متفاوت است و در فقه تعيين شده است.اما درمقابل نظريه ي ديگري مطرح شده وآن تعميم وتوسعه اين موارد است كه بعضي از فقهاي گذشته و معاصر هم به آن معتقدند و با توجه به نظر اين دو گروه مسئله حصر يا عدم حصر در متعلقات زكات بوجود مي آيد كه از مسائل مهم فقهي عصر حاضر است . با بررسي آيات قرآن ، روايات و همچنين بررسي علت تشريع زكات و وظايف حاكم اسلام ،نظريه عدم حصر قويتر به نظر مي رسد . اگرچه نظريه ي حصر زكات در بين اكثر فقهاي گذشته ، مشهور است و دلايلي براي اين نظر خود دارند اما بعضي دلايل را نمي توان پذيرفت در اين نوشته و با توجه به راه حل هايي كه براي تعارض روايات حصر وعدم حصر ارائه مي شود ، توسعه ي موارد زكات منطقي به نظر مي رسد البته بايد گفت كه اكثر فقها ، موارد نه گانه وجوب زكات را قبول دارند . اما مطلبي كه حايز اهميت است اين است عده اي (خصوصا فقهاي معاصر) معتقدند اين موارد را مي توان تعميم داد در واقع اين دسته مخالف حصر زكات در نه مورد هستند .چون عده اي معتقدند كه تعيين موارد وجوب زكات يك امر حكومتي است ودر زمان هاي مختلف قابل تعميم است،عده اي ديگر نيز معتقدند موارد نه گانه به عنوان مصداق بيان شده اند چون اكثر اين موارد امروزه يا وجود ندارد يا كم است ،عده اي هم ترجيح روايات عدم حصر را به خاطر موافقت با عموم آيه مد نظر قرار داده اند وقائل به عدم حصر موارد وجوب زكات در نه مورد هستند. واژگان كليدي: زكات ،موارد وجوب زكات،حصر وعدم حصر زكات، ،حكومتي بودن زكات ،تعميم زكات.