پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده : جهاد امر مقدسي است كه در دين اسلام مورد تاكيد فراوان قرار گرفته و ركني از اركان دين و بخش مهمي از زندگي هر فرد مسلمان كه به آدمي حيات مي‌بخشد و از آرمان‌هاي الهي و كرامت انساني پاسداري مي‌كند. اغلب آيات قرآن جهاد و تلاشي را در نزد خداوند ارزشمند و سبب قرب و اجر الهي دانسته كه في سبيل الله باشد. شايع‌ترين تقسيم بندي فقهي جهاد از سوي فقهاي فريقين تقسيم آن به جهاد ابتدايي و دفاعي بوده واينكه اصل وجوب آن چه ابتدايي و چه دفاعي از نگاه آنها امري مسلم مي باشد. همه فقهاي شيعه و اهل سنت جهاد ابتدايي توسط جهاد گران را منوط به تحقق شرايطي چون عقل‌، تكليف‌، حريت‌، ذكوريت‌، تمكن مالي و معذور نبودن دانسته و از اين جهت هيچ تفاوتي ميان فقهاي فريقين وجود نداشته هر چند برخي از فقهاي اهل سنت اسلام را نيز شرط دانسته‌اند. و در صورت عدم وجود هر يك از اين شرايط وجوب جهاد از عهده‌ي آنها ساقط مي‌شود و همچنين جهاد از عهده كسي كه والدين او راضي به شركت او در جهاد نباشند برداشته شده مگر اين كه وجوب جهاد عيني باشد. در مورد ضرورت اذن والدين مشرك و نيز اجداد و لزوم اجازه از طلبكار براي شركت در جهاد تا حدودي ميان فقها اختلاف نظر وجود دارد. فقهاي اهل سنت جهاد ابتدايي را در صورت وجود مصلحت اسلام و مسلمانان در آن كه حاكم چه عادل و چه فاسق‌، آن را تشخيص مي‌دهد واجب دانسته در صورتي كه بيشتر فقهاي اماميه وجوب و حتي مشروعيت آن را منوط به موافقت و اجازه‌ي امام معصوم يا نائب او مي‌دانند. بنابراين شيعه در عصر غيبت مجاز به اقدام به جهاد ابتدايي نيست. اما جهاد دفاعي از نظر فقهاي فريقين بر همگان واجب و مشروط به شرايط جهاد ابتدايي نيست و تنها شرط آن هجوم و تجاوز دشمن است كه دفاع در مقابل آن واجب دانسته شده و در مورد كيفيت جهادابتدايي مي‌توان گفت كه نظر مشهور در فقه اسلامي وجوب كفايي است و فقهاي اماميه نيز جهاد دفاعي را چون جهاد ابتدايي‌، كفايي دانسته در صورتي كه اكثرفقهاي اهل سنت وجوب آن را عيني مي‌دانند. بنابراين با مقايسه‌ي جهاد ابتدايي و دفاعي در كتب فقهي اماميه و اهل سنت و بررسي تفاوت‌هاي آنها تا حدودي مي‌توان به برتري و رجحان جهاد دفاعي بر ابتدايي پي برد.