پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده نسخ يكي از موضوعات مهم علوم قرآني است كه از ديرباز مورد توجه مفسران شيعه و سني بوده است. شناخت ناسخ و منسوخ يكي از پايه¬هاي بزرگ فهم اسلام است و راه¬يابي به احكام صحيح را ممكن مي¬سازد. هر فقيهي اگر بخواهد در ميدان استنباط، فتوا دهد بايد آيات قرآن را كه اولين و معتبرترين منبع استنباط احكام است، از حيث دلالت، مقاصد و ناسخ و منسوخ بودن بشناسد. اساساً امكان نسخ از ضروريات دين اسلام است و تمام امت اسلامي در امكان آن اتفاق‌نظر دارند؛ اما در تعيين تعداد آيات منسوخ ميان مفسران اختلاف‌نظر فراوان پديد آمده است كه اين اختلاف‌نظر به تعريف هر يك از نسخ و شرايطي كه براي آن در نظر مي‌گيرند، برمي‌گردد. هدف در اين تحقيق، بررسي شرايط و موارد نسخ از ديدگاه چند تن از مشهورترين مفسران شيعه و سني و تبيين وجوه اشتراك و افتراق بين اين دو مذهب بود. از مجموع مباحث مشخص شد كه اين مفسران با بينشي دقيق¬تر به بررسي مفهوم و شرايط نسخ پرداخته‌اند و با تمايز گذاشتن بين نسخ و تخصيص، موارد نسخ در قرآن را بيان نموده‌اند. همچنين اختلاف‌نظر عميق بين شيعه و سني، تنها مربوط به پذيرش و عدم پذيرش نسخ تلاوت است؛ وگرنه در مورد ساير شرايط و موارد نسخ، اشتراكات فراواني بين مفسران شيعه و سني به چشم مي‌خورد. اين تحقيق از نوع توصيفي است و به روش كتابخانه‌اي انجام‌شده است.