پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده تا كنون ترجمه¬هاي گوناگوني از نهج البلاغه به زبان فارسي تحقق پذيرفته؛اما ناگفته پيداست كه در ترجمه از عربي به فارسي كاستي¬هايي وجود دارد كه برخي محققان در پايان‌نامه¬ها و مقاله¬هايي به اين كاستي¬ها پرداخته‌اند. در اين تحقيقات با محدود كردن تعداد خطبه¬ها و تعداد مترجمان، برخي از عبارات يا اسلوب¬هاي خاص بعضي از خطبه-ها، انتخاب و مورد نقد و بررسي قرار گرفته است. پژوهش حاضر به نقد جنبه¬ي لغوي ترجمه‌ي "مشتقات باب استفعال" پرداخته و در اين نقد از معاجم مختلف لغوي، كتب صرفي و نحوي، آثار نگاشته شده در زمينه¬ي مباحث نظري ترجمه و شروح نهج البلاغه بهره برده است. يكي از مهم¬ترين ابزارهاي رفع كاستي¬هاي ترجمه، نقد و ارزيابي علمي ترجمه-هاي متفاوت با استفاده از دانشهاي ادبي (لغت، صرف، نحو، بلاغت) است. در به¬كارگيري دانش ادبيات عرب نياز به مقدماتي است. پيش¬ نياز مهم در اين مقدمات آشنايي با علم لغت است. بي¬توجهي به علم لغت آسيب¬هايي را در ترجمه ايجاد مي¬كند كه اين تحقيق به دو دسته از آسيب¬هاي موجود در ترجمه¬هاي مذكور پرداخته است. دسته اول مربوط به اشكال در فهم معنايي مفردات مي¬باشد لذا مترجم با مراجعه به متون نخست لغت، به كشف معناي اصلي هر كلمه مي¬پردازد. دسته¬ي دوم مربوط به اشكال در فهم ساختاري مفردات شامل، ساختار هر واژه(علم اشتقاق) و تركيب ساختاري متن است. نكته شايان توجه آنكه علم لغت براي تبيين ساختار واژه¬ها مثلا در ريشه¬يابي لغات و نيز تفاوت و تمايز واژه¬هاي متقارب و ... و در علم نحو نيز گاهي، در خصوص پي¬بردن به نقش كلمه در جمله كه بيان معناي آن كلمه ضرورت مي¬يابد، كاربرد دارد. لذا رعايت نكته ياد شده يعني به¬كارگيري دانش ادب عرب به ويژه علم لغت، در ترجمه¬ي نهج البلاغه، بسيار حائز اهميت است. چرا كه برخي تعابير لغوي نهج البلاغه علي-الخصوص مشتقات ابواب مزيد، ترجمه آن¬ها دقت بسياري مي-طلبد. كليد واژه: ترجمه، نقد ترجمه، باب استفعال، خطب نهج البلاغه