پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

ارتداددرفقه،كفرپس ازاسلام است ومرتدكسي است كه بعدازاسلام،كافرشده است.انكار خداوندمتعال،پيامبراكرم(صلّي الله عليه وآله)،ضروري دين واحكامي ازدين كه مورداجماع فقها هستند،ازموجبات ارتدادهستند.شروط عمومي تكليف درترتّب احكام ارتدادمعتبرهستندوشرط خاص تحقّق ارتداد،اظهار كفر است.اظهار كفر به وسيله سخن كفرآميز،رفتار كفرآور و يا ترك عمل محقّق مي شود.از كلام برخي از فقها به دست مي¬آيد كه صرف اعتقاد باطني به كفر موجب تحقّق ارتداد نيست.بدين سبب اگر اظهار ارتداد بدون قصد،واقع شود،از نظر برخي از فقها ارتداد محقّق نشده است.مانند حيله ارتداد براي فسخ عقد ازدواج واظهار ارتداد براي پناهندگي سياسي.با تأمل در آيات قرآن مي¬توان دريافت كه قرآن احكام مرتد را به صورت كلي بيان كرده و بسياري از احكام فقهي ارتداد در روايات اسلامي بيان شده است.آيه«لا اكراه في الدين»بيان مي كند كه دين از امورباطني است كه قابل اجبار نيست وناظر به آزادي بشر از منظر تكوين است ولي شارع در مقام تشريع براي مرتد حكم صادركرده است.معيار حكم قتل مرتد را نمي توان صرف آشفتگي وضع مسلمانان در صدر اسلام دانست وحكم مرتد را به صدر اسلام اختصاص داد.از بررسي نظرات فقها در مورد برخي از فرق اسلامي مانند خوارج ومجسّمه به دست مي آيد كه هر چند اين فرق عقايد باطلي دارند و فقها آن¬ها را محكوم به نجاست مي دانند،اما به ظاهر علت نجاست آن¬ها جنگيدن آنان با ائمه(عليهم السلام)بوده است.صاحب نظران «ارتداد»و«محاربه» را از عوامل تهديد امنيت جامعه اسلامي به شمار مي آورند ولي در فقه اسلامي هر كدام از آن¬ها،عنوان فقهي مستقلي است.بر مبناي احكام فقهي اسلام حق الهي،يعني عبوديت نسبت به خدا بر همه حـقوقِ فـردي و اجتماعي حاكم‌ است.بر اين اساس تبيين منطقي و عقلاني حكم قتل مرتد اين است كه مرتد به دليل تجاوز نسبت به حق الهي به قتل محكوم است.از ديدگاه اسلام آزادي انديشه امري مطلوب است و بيان نظر آزاد است.اما آزادي انديشه و بيان نبايد با حق الهي وحق جامعه تعارض داشته باشد.