پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

شناخت سير تكامل نفس و معرفت به آن، يعني خودشناسي اساس و بنياد همه معارف بشري است و انسان همواره تلاش كرده است تا براي نيل به سعادت و كمال مطلوب خويش كه همانا مقام فناء في الله است، خود را به اين نوع معرفت مجهز نموده و از اين طريق به عرصه هاي معرفتي ديگر خصوصا شناخت مبدأ هستي دست يابد. تحقيق حاضر با تكيه بر روشي توصيفي- تحليلي به بررسي ديدگاه علامه طباطبايي در الميزان در زمينه سير تكامل نفس و چكونگي آن پرداخته است. ايشان طي پرداختن به مباحث قرآني درحاليكه مباني فلسفي خويش را از قبيل اصالت، وحدت تشكيكي وجود و حركت جوهري و... تكيه گاه اصلي اين مباحث قرارداده اند، ساختار وجودي انسان را چند بعدي دانسته و الگوي انسان شناختي خاصي را ارائه مي نمايند. نفس انسان در آغاز حدوث و تعلق به بدن جسماني است ولي به تدريج با طي مراتب استكمالي، مراتب كمال وجودي راپيموده و به تجرد مثالي يا عقلي مي رسد. نفس ناطقه انساني با حركت جوهري خويش از حد طبيعت خارج و تاحد عقل فعال حركت اشتدادي به شيوه لبس بعد از لبس داشته و مي تواند با اراده و اختيار، ايمان و عمل صالح، تزكيه نفس بر اساس فطرت توحيدي، تكميل دو قوه نظري و عملي و حاكميت بخشيدن به عقل در مقابل تمايلات نفساني، به فعليت محض و تكامل دست يافته و مراتب كمال فردي، اجتماعي و سياسي خويش را عملي نموده و حتي در عالم برزخ و قيامت به سوي تكامل نهايي خويش حركت نموده و تمامي تجليات فعلي، صفاتي و ذاتي حق تعالي را دريافت نمايد.