پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده بعد از رحلت پيامبراكرم ـ صَلَّي‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم ـ حكومت وقت بعد از غصب خلافت، براي تقويت خود و تضعيف اهل بيت ـ عَلَيهِم‌السَّلام ـ فدك را كه يكي از مهم‌ترين منابع درآمدي اقتصادي اهل بيت ـ عَلَيهِم‌السَّلام ـ بود، غصب كردند. حضرت زهرا ـ سَلامُ‌الله‌عَلَيْها ـ پس از آگاهي از مصادره فدك براي دفاع از حق خويش در مسجدالنبي حاضر شدند و خطبه‌اي را در حضور مهاجرين و انصار ايراد فرمودند كه به «خطبه فدك» معروف گرديد. يكي از زيباترين و شيرين‌ترين قسمت‌هاي خطبه، احكام و قواعد مورد استناد حضرت زهرا ـ سَلامُ‌الله‌عَلَيْها ـ براي اثبات حق فدك و حقانيت و عصمت خود مي‌باشد. در اين پژوهش موازين فقهي و حقوقي مندرج در خطبه مورد كنكاش قرار گرفته است كه عبارتند از: احكام هبه، ارث، غصب و قاعده يد و قاعده حجيت بينه. از مجموع آيات و روايات استفاده مي‌شود كه فدك خالصه و ملك شخص رسول خدا ـ‌صَلَّي‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم ـ بوده است و رسول اكرم ـ صَلَّي‌اللهُ‌عَلَيْهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم ـ فدك را به فرمان خداوند متعال به حضرت زهراـ سَلامُ‌الله‌عَلَيْها ـ بخشيدند وبا توجه به شواهد فراوان تاريخي حضرت ـ‌سَلامُ‌الله‌عَلَيْهاـ ‌در فدك تصرف نموده بودند، و لذا بيرون كشيدن فدك از دست ايشان جز به دليل و بينه امكان‌پذير نبود. و مسلماً اقامه دليل بر عهده حضرت زهرا ـ سَلامُ‌الله‌عَلَيْها ـ نبود؛ زيرا كه ايشان دارنده فدك و در آن ذات يد بودند، و لذا تصاحب آن از طرف حكومت يك اقدام عجولانه و تصرف غاصبانه بوده و هيچ‌گونه مستند شرعي و قانوني نداشته است. بلكه يك اقدام صرفاً سياسي و اقتصادي و در راستاي تثبيت حكومت بوده است. و همچنين براساس موازين ارث، حضرت زهرا ـ سَلامُ‌الله‌عَلَيْها ـ حق داشتند كه فدك را از پدر خويش به ارث ببرند و حضرت پس از استدلال به آيات مربوط به ارث پيامبران، به عموم آيات مربوط به ارث و عموم آيه وصيت استدلال نمودند. و لذا بازداشتن حضرت زهرا ـ سَلامُ‌الله‌عَلَيْها ـ از فدك اولين حق‌كشي بزرگي است كه تاريخ قضايي اسلام بخاطر دارد. كلمات كليدي: فدك، هبه، ارث، غصب، قاعده يد، قاعده بينه.