پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

300كلمه دنيايي پيرامون ما همواره با كاستي ها وناملايماتي مواجه بوده،كه نام شر به خود گرفته است.جنجالي ترين مساله اي كه ازديرباز ذهن متكلمان اسلامي وغربي(اعم ازمتقدم ومعاصر)را به خود مشغول داشته،رابطه شر با عدالت،دادورزي وخيرخواهي خداوند است به گونه اي كه كتب ومقالات متعددي در كلام قديم وجديد بحث شر را مورد ارزيابي قرار داده اند. متكلمان شر را به معاني مختلف تعبيروسه نوع شر،شامل اخلاقي،طبيعي ومتافيزيكي بيان نموده اند.از سوي ديگرعدالت ومخصوصا بحث عدل الهي از مسائلي است كه در بين فرق ومتكلمان موجبات بحث هاي كلامي را فراهم نموده است ومعمولا سه شاخصه تكويني،تشريعي وجزايي ذكر نموده اند. عمده بحث متكلمان در وجودي وعدمي بودن شراست.متكلمان اسلامي متقدم قبل از خواجه نصير شر را امر وجودي وپس از او امر عدمي،قياسي،نسبي وتبعي دانسته اند به گونه اي كه ناسازگاري شر با عدالت الهي را ناشي از نگرش جزيي به حوادث ومشاهده زيانهاي شخصي ومحدوده وناديده گرفتن مصالح كلي ومنافع عمومي واز سوي ديگر ناديده گرفتن فوايد شر كه آيات و روايات مبين آن است مي دانند.وهمين جزئي نگري موجب اعتقاد به دو مبداء وظهور شبهه ثنويت شده است. مطابق ديدگاه متكلمان معاصر از جمله علامه طباطبايي صاحب تفسيرالميزان شرنسبي بوده وطبق مشرب قرآن نسبت خير وشربه خلق وحق هر دو صحيح است.حضرت امام خميني(رحمه الله عليه)نيز حكمت هاي شر را با آموزه هاي الهي اثبات وشر را امر اضافي ونسبي مي داند.عده اي نيز مجاز عقلي بودن وانتزاعي بودن شر را پذيرفته تا جايي كه علامه محمدتقي جعفري شر را مفهومي ستمگرانه مي داند.تمام اين آراء وپاسخگويي به شبهات با تكيه برآيات وروايات قابل اثبات بوده است. متكلمان غربي متقدم نيز غالبا با تاكيد بر نسبي بودن شر،خيرخواه بودن خالق را پذيرفته ومسئوليت شر را برعهده مخلوقات مي دانند.وخيرخواهي الهي را مختص به آفرينش دانسته ودر استمرار جهان به خيرخواهي ودادورزي الهي اعتقادي نداشتند.از متكلمان غربي نيز عده اي شر را با عدالت وخيرخواهي وقدرت الهي ناسازگار دانسته اند.اما برخي نيز جبران شرور را در آخرت مي دانند وگاهي براي شرمعنايي جز تصور وظاهر قايل نيستند. كليدواژه:شر،عدالت الهي،خيرخواهي،متكلمان