پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

مسأله‌ي «فيض» و چگونگي صدور هستي از ساحت مقدّس باري تعالي، موضوع بسيار مهمّي است كه ذهن متفكّران، فيلسوفان و عارفان را به خود متوجّه ساخته است. هر كدام از انديمشندان به گونه‌اي به تبيين اين مسأله مهم پرداخته‌اند. شيخ يونان افلوطين الهي با نگاه‌هاي عميق و وحدت‌گرايانه‌ي خود، فيض را نتيجه‌ي ملآنِ وجودِ أقدس خداوند تبارك و تعالي دانسته است كه اين ريزش و ملآن، ذاتيِ اوست. مرحوم سيّد حيدر آملي با استفاده از قرآن كريم و احاديث معصومين(عليهم السلام) و همچنين قواعد عرفاني، فيض الهي را تجلّيات حضرت حق تبارك و تعالي مي‌داند. صدرالمتألهين به تبع مكتب وحي و آموزه‌هاي فلسفي و عرفاني، فيض را صدور و تجليّات الهيّه بر مي‌شمرد. همچنين در اين پژوهش مراتب سه‌گانۀ فيض، از ديد‌گاه اين سه حكيم و عارف، با توجّه به ديد‌گاه‌ها و اصطلاحات خاصّ هر يك، بيان گرديده است. در ادامۀ بحث حاضر به بيان ديدگاه هاي سه حكم از احكام اساسي فيض كه عبارتند از عموميّت، دوام و نيازمندي به علّت در حدوث و بقاء پرداخته شده است. همچنين جهت تبيين بيشتر مطلب، فاعل و واسطۀ فيض و ويژگي‌هاي آنها را مورد بررسي قرار داده‌ايم. اين پژوهش با مبحث «غايت فيض» كه شامل غايت فاعلي و فعلي است، به پايان مي‌رسد.