پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده در رساله حاضر در رابطه با تكامل نفس انساني در برزخ و قيامت پس از آن¬كه در رابطه با معني نفس و حركت و تكامل شناخت كلي حاصل كرديم و وجود عالم برزخ و قيامت و همچنين ويژگي¬هاي آن مطالبي بيان شد در ادامه مخالفان تكامل نفس بيان شد؛مهم¬ترين دلايل مخالفان تكامل نفس مجرد بودن نفس و عدم وجود حركت در مجردات و منوط بودن حركت به وجود قوه و استعداد در هر شيء، به معني وجود ماده و البته عاري بودن جهان پس از مرگ از ماده و استعداد و همچنين عدم وجود تكاليف شرعي در آخرت مي¬باشد كه با بطلان اين مباني در اين رساله راه را براي پذيرش مسأله حركت و تكامل نفس پس از جدايي از بدن هموار ساختيم؛ تا در نهايت ثابت شد كه نفس انسان كه حقيقت انسان است داراي حركت جوهري اشتدادي است و در دنيا و آخرت داراي حركت از قوه به سوي كمال است و البته معني كمالات بالقوه و استعدادها همان محجوب بودن كمالات وجودي و مراتب عاليه ذاتي و صورت اصلي است كه در زير حجاب¬هاست. روح انسان در عين اين¬كه مجرد است تنزل يافته و در اين تنزل صورت اصل خود را به تدريج و به ترتيب از دست داده است و بايد در هنگام بازگشت هم همان عوالم را طي نموده و متناسب با عالم قرب گردد. زيرا هر عالمي داراي نظام جديد و مخصوص به خود است؛ حاصل قوه¬ها و استعدادهاي روح در دنيا بدن مادي است و در آخرت ماده اخروي كه متناسب با عوالم اخروي است؛ بنابراين مرگ براي انسان منشأ تحول بزرگ تكاملي است و نفس انسان حقيقتي است جاويدان كه همواره در دنيا، برزخ و آخرت در حال حركت و تكامل است و تكامل و حركت روح همان كنار رفتن حجاب¬ها از چهره روح و جلوه¬گر شدن صورت اصل روح انسان است؛ بر اين مطلب ادله نقلي و عقلي بسياري دلالت دارد كه از جمله آن دلايل مي¬توان به لزوم تناسب قوص صعود و نزول، وجود لذت در بهشت، شفاعت در آخرت، مواقف حشر و آيات و روايات كه دلالت بر غفران و بخشش گناهكاران و عدم خلود مؤمنان در آتش دارد و در نهايت اين¬كه همان¬گونه نمي¬توان براي كمالات الهي مرتبه و حدّي معين كرد بنابراين مقام تقرب به حق نيز نامتناهي خواهد بود و بنابراين نفس انسان در مقام تقرب به خداوند در حركت و تكامل و ترقي ابدي است. واژگان كليدي:نفس،¬تكامل، برزخ، قيامت