پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده در پژوهش حاضر «عوامل و ميزان نفوذ اسرائيليات در تفاسير قرن پنجم و ششم» به روش توصيفي و تحليلي بررسي مي‌شود .اسرائيليات، افسانه‌هاي قديمي ‌سرچشمه گرفته از انديشه‌هاي يهوديان و مسيحيان است كه بر احاديث، تاريخ و تفاسير اسلامي تأثير داشته است. به اذعان اكثر محققان، ورود اسرائيليات به تفاسير از عصر صحابه آغاز و در عصر تابعين به بعد، گسترش يافت. افسانه¬سرايي، پرداختن به جزئيات بي¬ثمر و تفاوت و تناقض¬هاي روايات اسرائيلي از مهم¬ترين ويژگي‌هاي آن به¬شمار مي¬روند. نفوذ اسرائيليات در تفاسير قرن پنجم و ششم يكسان نيست. نفوذ اين روايات در تفاسير اهل سنت به دليل اعتماد بيشتر به اهل كتاب، بيشتر از تفاسير شيعه است. مفسران شيعه به دليل توجه خاص به سيره‌ي معتبر اهل بيت(عليه السلام) به ندرت از روايات اسرائيلي استفاده كرده¬اند. در بين تفاسير اين دو قرن برخي مفسران به نقد روايات اسرائيلي پرداخته‌اند، برخي در صورت مخالفت اين روايات با اعتقادات شيعه، بي¬اساس بودن آن‌ها را ثابت كرده‌اند. برخي تفاسير با رعايت احتياط، روايات اسرائيلي را آورده‌اند. عده‌اي بدون توجه به سند، دلالت و مطابقت با عقل، بسياري از روايات ضعيف را ذكر كرده‌اند. از مهم¬ترين عوامل بيروني نفوذ اسرائيليات، ارتباط مسلمانان با اهل كتاب، ضعف فرهنگي جامعه‌ي عرب و جلوگيري از نگارش و نقل حديث است. اين عوامل از صدر اسلام بر اثر ارتباط نسل¬ها به قرن¬هاي پنجم و ششم نيز راه‌يافته‌است. حذف اسناد و سهل انگاري در نقل و نقد روايات، سوء نيت يهود و اثرپذيري از گرايش‌هاي سياسي و فرقه‌اي، از عوامل دروني نفوذ روايات اسرائيلي است. عمده‌ي اسرائيليات در تفاسير اين دو قرن مربوط به تبيين آيات بيانگر سرگذشت پيامبران و حوادث گذشته است. بر اساس ارزيابي سند و متن روايات مي¬توان بطلان آن‌ها را ثابت كرد. واژگان كليدي: قرآن، تفسير، اهل كتاب، يهود، نصاري، اسرائيليات، احاديث موضوع، تفاسير قرن پنجم و ششم