پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده مقام عصمت مقام والايي است كه خداوند آن را به انسان‌هاي شايسته عطا فرموده است كه با گناه سازگار نيست و پيامبران الهي مرتكب گناه نمي‌شوند تا مجبور به طلب آمرزش از خداوند شوند، ولي در قرآن مطالبي مشاهده مي‌شود كه نمايانگر اين مطلب است كه انبياء الهي به خاطر ارتكاب گناهاني از خداوند طلب آمرزش كرده‌اند. توجيه اين مسئله و جمع بين مقام عصمت پيامبران الهي از گناه و آمرزش‌خواهي آنان از بحث‌هاي قديمي تفسيري و كلامي و ازجمله موارد اختلاف بين شيعه و اهل سنت است حتي در بين محققان و فرقه‌هاي هر يك از اين دو طايفه اختلاف‌نظر وجود دارد و منشأ اين اختلاف‌نظرها، اختلاف آن‌ها درزمينهٔ صدور و يا عدم صدور گناه از پيامبران بوده است. لذا در اين مسئله ديدگاه علامه طباطبايي و رشيدرضا دو متكلم شيعي و سلفي را با مراجعه به كتب تفسيري الميزان و المنار را بيان نموديم. در اين تحقيق با توجه به اينكه پيش‌فرض ما عصمت في‌الجمله انبياء است، بعد از بيان موارد استغفار انبياء در آيات قرآن ازجمله استغفار حضرات معصومين آدم، نوح، ايوب، يونس، ابراهيم، يعقوب، يوسف، داود، سليمان، شعيب، موسي «عليهم‌السلام» و حضرت محمد «صلي‌الله عليه وآله» استغفار انبياء و ربط و نسبت آنان با عصمت و فلسفه استغفار انبياء از ديدگاه علامه طباطبايي و رشيدرضا بيان‌شده است. ازنظر علامه طباطبايي نهي انبياء در آيات نهي ارشادي است نه مولوي و گناه به معناي اصطلاحي بكار نرفته است؛ و معناي استغفار پيامبر اسلام طلب آمرزش گناهاني كه از حضرت سرزده باشد نيست. ازنظر محمد رشيدرضا گناه و عفو پيامبر اسلام در آيات به معناي لغوي خود است و به معناي اصطلاحي آن نيست و شامل برخي رفتار كه شرعاً مباح است نيز مي‌شود و اين قبيل رفتارها براي پيامبران معصيت شمرده نمي‌شود. واژه‌هاي كليدي: استغفار انبياء، عصمت، گناه، علامه طباطبايي، رشيدرضا