پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

خداي متعال در قرآن حداقل با دو گروه از مخاطبان سخن گفته است. گروه اول كساني هستند كه خطابات مستقيم قرآن متوجه آن¬ها بوده و تغيير و تحول ايشان هدف اوليه نزول كلام الله بوده است. گروه دوم كساني هستند كه بعد از آن¬ها آمده و با ايفاي نقش¬هاي مشابه گروه اول، به طور طبيعي مشمول احكام آنان شده¬اند. سرايت احكام اين گروه به مخاطبان دوم با استفاده از قاعده جري و تطبيق صورت مي¬گيرد. قرآن در آغاز نزول، با شبهه افكني مشركان براي ايجاد ترديد درباره حقانيت آن مواجه شده است. در برابر اين رويكرد، از جايگاه آسماني قرآن و نزول آن به اراده خدا و به واسطه جبرئيل با كاربست صفات متناسب با اين وضعيت دفاع شده است. عناويني مانند قول فصل، فرقان و كتاب در خطاب به مؤمنان در اين دوره، بر مراحل رشد آگاهي و تلقي درست اين گروه از قرآن توجه مي¬دهد. از ديگر سو تا زماني كه وحي نازل شده بر پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلم)، هويت جمعي به خود نگرفته است، از واژه حديث و قول براي اشاره به آن استفاده ¬شده و يادكرد از كلام الله با نام¬هاي قرآن و كتاب به آينده موكول شده است. كاربرد برخي صفات مانند حديث و قول در سور مدني كاهش چشمگيري يافته و كثرت استفاده از نام كتاب و آيات الهي در خطاب به مؤمنان را شاهد هستيم. حكمت اين گسترش را بايد در جامعه¬سازي قرآن و نظام بخشي به هويت جمعي مؤمنان در مدينه جويا شد. در اين دوره نام كتاب كه به احكام و قوانين الهي اشاره دارد و غالبا در خطاب به مؤمنان به كار گرفته مي¬شود، با هدف سامان دهي جامعه ايماني تناسب كامل دارد. در مرحله پايش و مراقبت نيز كه احتمال انحراف اهل ايمان وجود دارد، از اسماء و اوصاف مناسب اين مرحله استفاده شده است.