پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده واسطه فيض به موجودي اطلاق مي‌شود كه خداوند متعال به واسطه او فيوضات و الطاف خود را به هر يك از مخلوقات خود افاضه مي‌كند. اين مفهوم داراي دو مصداق خاص و عام مي‌باشد. اولين و اساسي ترين فيضي كه خداوند آن را بر موجودات افاضه مي‌فرمايد نعمت وجود است كه داراي حقيقتي واحد ولي مراتبي كثير است كه از شدت و ضعف وجود ناشي مي‌شود. براين اساس جهان هستي داراي سه مرتبه كلي تجرد، مثال و ماده مي‌باشد و هر مرتبه داراي موجودات كثيري است كه انتسابشان مستقيماً به خداوند واحد محال است زيرا بنابر قاعده الواحد و به شواهد آيات قرآن از علت واحد بسيط تنها يك معلول به وجود مي‌آيد بنابراين از خداوند واحد بايد موجودي واحد به وجود آيد كه به دليل قرب و كمال و وسعتي كه دارد فيض وجود را مستقيماً از خداوند دريافت و آن را همراه با شئونات وجودي به مراتب بعد از خود افاضه كند و بعد از او نيز هر كدام از موجودات در هر مرتبه به دليل شدت و شرافت وجودي نسبت به مرتبه و موجودات مادون خود مجراي ايصال فيوضات به آن خواهند بود. حقيقت نوري انسان كامل نخستين واسطه و مصداق خاص آن و همان معلول واحد است كه به دليل تجرد تام، سعه وجودي و اكمل و اشرف بودن نسبت به ديگر مراتب واسطه انتشار و نزول فيض بر آن‌ها مي‌باشد. واسطه در معناي عام آن با قانون عليت منطبق است بدين معني كه هر علت تامه و ناقصه اي نقطه اتصال علت بالاتر با معلول خود و واسطه انتقال فيوضات به آن است. بر اين اساس ملائكه، مؤمنان، پدر و مادر، عوامل مادي و معنوي و...از مصاديق عام واسطه فيض به حساب مي‌آيند. يكي از ويژگي‌هاي اصلي وسايط فيض غير مستقل و مأذون بودن به اذن الهي است. به اين معني كه واسطه فيض وجودي رابط و غير مستقل است كه تنها با اذن الهي قدرت و رخصت بر وساطت تشريعي و تكويني را دارد كه اين اذن و رخصت در موجودات مادي همان اثر دهي به آن ها و تسخيرشان به دست انسان است.در حقيقت قرآن با مشروط ساختن تمام شفاعت ها به اذن و اراده الهي استقلال را از همه شفيعان نفي مي كند و با اين حربه ضربه‌اي مهلك بر پيكره شرك وارد ساخته اساس آن را باطل مي سازد. نظام واسطه در فيض نظامي ازلي و ابدي است و تا خداوند بوده و هست و فيّاضيت او ادامه دارد وساطت در فيض نيز جريان خواهد داشت، هر چند از صورتي به صورت ديگر درآمده يا از عالمي به عالم ديگر منتقل گردد.