پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

عنوان نوشتار پيش رو عبارت است از فلسفه ابتلائات الهي از ديدگاه علامه طباطبايي و فخر رازي كه قرار است به اين سؤالات پاسخ دهد كه اساساً مفهوم ابتلاء به چه معناست و چه تفاوتي با سير مفاهيم مشابه دارد؟ همچنين حقيقت، فلسفه و ثمرات ابتلاء از ديدگاه علامه طباطبايي و فخر رازي چه مواردي هستند و چه تفاوتي ميان نظرات اين دو متفكر وجود دارد؟ اما هدفي كه در اين پژوهش دنبال خواهيم كرد اينكه مفهوم ابتلاء در ديدگاه اين دو متفكر با توجه به مشرب مختلف آن‌ها واكاوي شده و نظر هر يك، در اين باره مشخص شود و همان‌طور كه خواهيم ديد تفاوت‌هايي نيز ميان نظرات وجود دارد. فخر رازي قائل به جبر است و معتقد است كه خداوند عاقبت انسان‌ها را مي‌داند و فلسفه اصلي ابتلائات ظهور افعال و اعمال انسان براي ملائكه و ديگران است در حالي كه علامه طباطبايي قائل به مختار بودن انسان است و معتقد است كه علم الهي به بعد از اعمال اختياري توسط انسان تعلق مي‌گيرد بنابراين در اين دو نگاه متفاوت اگر مبناي فخر رازي را بپذيريم انسان در مقابل امتحانات يك موضع منفعل خواهد داشت و رغبت چنداني به پيروزي در امتحانات الهي نخواهد داشت ولي اگر مبناي علامه طباطبايي پذيرفته شود موضع انسان بسيار فعال و سازنده خواهد بود و انسان هميشه در حال تلاش براي پيروزي در امتحانات خواهد بود چرا كه خود را بازيگر اصلي اين صحنه مي‌داند و جبر را دخيل نمي‌داند. روش اين تحقيق از نظر نگرش توسعه‌اي و از نظر راهكار كتابخانه‌اي و از نظر راهبرد توصيفي است. از جمله منابع مهم آن نيز كتاب شريف الميزان اثر علامه طباطبايي و كتاب تفسير كبير اثر فخر رازي است كه عمده نظرات اين دو متفكر را در خود جمع كرده‌اند. كليدواژه‌ها؛ فلسفه، ابتلاء، آثار ابتلاء.