پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

خودشناسي يكي از پايه‎هاي اصلي پرورش فضائل اخلاقي و تكامل معنوي است كه در منابع دين اسلام بحث‌هاي زيادي پيرامون آن ارائه ‌شده‌است. خداوند متعال در قرآن كريم به عنوان اولين و مهم‌ترين منبع، بر مسئله خودشناسي تأكيد كرده‌است، امام سجاد (عليه‌السلام) نيز به عنوان مفسر و مبيّن قرآن كريم مطالب ارزشمندي را در زمينه خودشناسي، به شكل دعا بيان كرده‌اند كه در صحيفه سجاديه، از سوي آن امام بزرگوار به ما رسيده است. اين پژوهش با توجه به اهميت مسئله خودشناسي، به روش توصيفي- تحليلي با بهره گيري از آيات قرآن و دعاهاي صحيفه سجاديه و تأمل در نيايش‌هاي امام سجاد (عليه‌السلام) و جمع‌آوري مطالب از منابع تفسيري، كلامي و حديثي مرتبط، نگاشته ‌شده‌است. از سوي ديگر، كمبود منابع مكتوب در زمينه شرح صحيفه سجاديه به صورت استناد به آيات قرآن كريم، ضرورت نگارش اين اثر را دو چندان كرده‌است؛ بنابراين ابتدا به توضيح مفاهيم و اصطلاحات مرتبط پرداخته‌ و پس از بررسي راه‌هاي خودشناسي، به آثار و موانع خودشناسي اشاره شده‌است. يافته‌هاي اين پژوهش حاكي از آن است كه مطالعه در مورد ويژگي‌هاي روحي و جسمي و شناخت ويژگي‌هاي منفي و مثبت انسان و شناخت هدف آفرينش انسان، از راه‌هاي خودشناسي است كه آثاري مانند شناخت خدا، هدايت و تامين سعادت را به دنبال دارد. همچنين انسان در مسير خودشناسي با موانعي مانند غرور، دنيا دوستي و شيطان روبه‌رو است. پژوهشگر پس از تحليل اين يافته‌ها به اين نتيجه دست يافت كه انسان از راه شناخت ويژگي‌هاي خود و توجه به آثاري مانند شناخت خدا و با كمك او بر موانع دروني و بيروني غلبه يافته، به خودشناسي و پرورش فضايل اخلاقي دست‌مي‌يابد.