پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

پژوهش حاضر،با عنوان “ضرورت و گستره عصمت انبيا از ديدگاه علامه طباطبايي و فخر رازي”، به بررسي و تحليل نظام‌مند ديدگاه‌هاي دو متكلم و مفسر برجسته جهان اسلام،علامه سيد محمدحسين طباطبايي و فخرالدين رازي،در خصوص ادله اثبات و حدود عصمت انبياء مي‌پردازد. با عنايت به نقش محوري اصل عصمت در نظام كلامي اماميه و اشاعره و تاثير آن بر فهم‌پذيري وحي، تفسير شريعت و اعتبار سنت نبوي،اين پژوهش با بهره‌گيري ازمنابع دست اول و پژوهش‌هاي شارحانه معتبر،در پي پاسخ‌گويي به اين پرسش‌هاي اصلي است: 1) چه مؤلفه‌هاي هستي‌شناختي و معرفت‌شناختي در نظام‌هاي فكري علامه طباطبايي و فخر رازي،زمينه را براي تقرير ادله متفاوت بر ضرورت عصمت فراهم آورده است؟ علامه طباطبايي،با اتكا به مباني حكمت متعاليه ، عصمت را به مثابه ملكه‌اي نفساني و موهبتي الهي تلقي مي‌كند كه از خطا در ساحت‌هاي مختلف(اعتقاد، تبليغ، عمل)مصون مي‌دارد و آن را شرط ضروري براي تحقق غايت بعثت مي‌شمارد.در مقابل، فخر رازي،با تمركز بر اصول كلامي اشعري و روش تاويلي در تفسير،ضمن پذيرش ضرورت عصمت، دامنه آن را محدود به عصمت در مقام تبليغ و بيان احكام مي‌داند و امكان صدور سهو و نسيان (غيرمؤثر در امر تبليغ) را از سوي انبياء منتفي نمي‌داند.تحليل تطبيقي نشان مي‌دهد كه اختلاف در مبادي تصوري و تصديقي، نحوه مواجهه با نصوص ديني و دغدغه‌هاي كلامي،نقش تعيين‌كننده‌اي در شكل‌گيري اين ديدگاه‌هاي متمايز ايفا كرده است.اين پژوهش، ضمن بررسي انتقادي و تحليل ساختاري ادله و استدلال‌هاي هر يك، نشان مي‌دهد كه چگونه تفاوت در پيش‌فرض‌هاي فلسفي،كلامي و تفسيري، منجر به شكل‌گيري فهم‌هاي متفاوت از مفهوم عصمت و حدود آن مي‌شود.