پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

اسلام، دين فطرت و مبتني بر كرامت انساني، سعادت فردي را در پيوند ناگسستني با تعالي جمعي مي‌داند و قرآن كريم نيز به‌عنوان «كتاب زندگي»، مملو از دستورالعمل‌ها و رهنمودهاي سازنده‌ي اجتماعي است. با توجه به اهميت بنيادين ابعاد اجتماعي در تعاليم اسلام و نقش بي‌بديل قرآن كريم به‌عنوان راهنماي جامع براي ساخت جامعه‌اي آرماني، اين تحقيق كوشيده است تا با برجسته‌سازي مفاهيم اجتماعي، به غناي درك، از اين آيات افزوده و زمينه‌اي براي كاربردي سازي آن‌ها در چالش‌هاي جامعه‌ي معاصر فراهم آورد. اين پژوهش با رويكردي توصيفي-تحليلي و تطبيقي، به ژرف‌نگري‌هاي دو مفسر سترگ جهان اسلام، علامه سيد محمدحسين طباطبايي در «الميزان» و علامه عبدالله جوادي آملي در «تسنيم»، پيرامون آيات اجتماعي قرآن كريم پرداخته است. هدف اصلي اين پژوهش، استخراج، مقايسه و تبيين عمق استنباطات اين دو مفسر از آموزه‌هاي قرآني ناظر بر حيات جمعي انسان، با تأكيد بر جنبه‌هاي كاربردي و تطابق آن‌ها با نيازهاي روز جامعه است. در اين راستا، آيات اجتماعي به سه دسته‌ي آيات مستقيم (مانند حج، جهاد، نماز جمعه، اداي امانت، امربه‌معروف و نهي از منكر)، آيات غيرمستقيم (نظير نماز جماعت، كمك به نيازمندان، حسن سلوك) و آيات عمومي (شامل اقتصاد، امور نظامي، اخلاق اجتماعي و سياست) تقسيم‌بندي شده و ديدگاه‌هاي تفسيري علامه طباطبايي و علامه جوادي آملي ذيل هر يك از اين دسته‌ها مورد تحليل قرارگرفته است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه علامه طباطبايي در الميزان، با رويكردي كلان‌نگر و اصولي، به بيان شأن نزول و مصاديق آيات با تأكيد بر اصول و فلسفه‌ي كلي احكام مي‌پردازد. در مقابل، علامه جوادي آملي در تسنيم، ضمن وفاداري به مباني تفسيري، با نگاهي ملموس‌تر و معاصرتر، به تبيين مصاديق گسترده‌تر و كاربردي‌تر پرداخته كه امكان انطباق با واقعيت‌ها و نيازهاي روز جامعه را تقويت مي‌كند.